Таълим вазирлиги

XVI БОБ. ИШ БАЖАРИШ СОҲАСИДАГИ ТАДБИРКОРЛИК

1-§. Пудрат шартномаси асосида иш бажариш

Бу турдаги тадбиркорлиқца шахс маълум бир ишни тузилган шартномага мувофиқ бажариб беради. Бу пудрат шартномаси асосвда расмийлаштирилади.
Пудрат шартаомаси тарафлар ўртасида тузиладиган ва бир ишни бажаришга қаратилган шартномалардан биридир. Шу сабабли пудрат шартномаси бир қанча турдаги ишларни, хусусан, маиший эхтиёжни таъмин этиш, қурилиш ишларини бажариш, лойиҳалаш, қидирув, илмий-тадқиқот, тажриба-конструкгорлик ва технологая ишларини бажариб бериш юзасидан тузилади ва у Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 631-702-моддалари қоидалари билан ҳуқуқий тартибга солинади. Бундан ташқари пудрат ишларини бажариш билан боғлиқмуносабатларнитартибга солиш учун Фуқаролик кодексининг мажбуриятлар тўғрисидаги ум'/мий қоидалар, мулкни давлат тасарруфидан чиқаркш ва хусусийлаштириш, Мулктадбиркорликфаолияти эркинлигининг кафолатлари туғрисидаги ва бошқа қонунлар, Фармонлар, қарорлар ҳамда пудрат ишларининг алоҳида турларини тартибта солишга қаратилган бошқа ҳуқуқий ҳужжатлар тадбиқ этилади.
Пудрат шартномасинингтушунчаси Ўзбекистон Республикаси фуқоролик кодекси 631-моддасининг биринчи қисмида берилган. Унда белгиланишича, пудрат шартномаси бўйича бир тараф (пудратчи) иккинчи тараф (буюртмачи)нингтопшириғигабиноан маълум бир ишни бажариш ва унинг натижасини буюртмачига белгиланган муддатда қабул қилиб олиш ва бунинг учун хақтўлаш мажбуриятини олади.
Пудрат шартномасининг айрим т^рлари (маиший хизмат пудрати, қурилиш пудрати, лойиҳалаш ёки қидирув ишлари пудрати, илмий-тадқиқот, тажриба-конструкторлик ва техналогия ишлари пудрати)га, агар ушбу кодекснинг бундай тур-
даги шартномалар тўғрисидаги қоидаларида бошқача тартиб белгиланган бўлмаса, ушбу параграфда назарда тутилган қоидалар қўлланади.
Пудрат шартномасига оид қонунларни, ҳуқуқий муносабатларга тўғри тадбиқ этиш учун унинг ўзига яқин бўлган бошқа турдаги шартномалардан фарқини ажратиш лозим. Пудрат шартномаси мулкни топширкшга қаратилган шартномалар; олди-сотди, маҳсулот етказиб бериш, айирбошлаш, товарлар етказиб бериш тўғрисидаги давлат контракти; корхонани сотиш, кўчмас мулкни сотиш тўғрисидаги шартномалардан фарқи шундаки, бу шартномага доир қоидалар ишни бажариш жараёнининг боришини бошқаришга тадбиқ этилса, мулкни топширишга қаратилган шартномаларда бажариш манбаи, жараёни мутлакр аҳамиятсиз бўлиб, шартномага мувафиқмулктопшириши етарли хисобланади.
Пудрат шартномасининг асоси (предмети) бўлиб маълум бир бажарилган ишнинг натижаси хисобланади.
Пудрат шартномаси мехнат шартномасидан ҳам фарқ қилади. Унинг фарқи шундан иборатки,мехнат шартномасида хизматчи, топшириқни бажарувчи фақат фуқаро бўлса, пудрат шартномасида пудратчи тадбиркор фуқоролар билан бирга турли тадбиркорлик фаолиятини олиб бораётган ташкилотлар ҳам бўлади. Меҳнат шартномаснинг асоси (предмети) ходимнинг меҳнат фаолияти бўлса, пудрат шартномасида, пудратчининг меҳнати натижаси бўлади. Меҳнат шартномасининг хусусиятларига эътибор бериш керак. Агар пудратчи сифатида корхонанинг лавозим рўйхатида турувчи ишчи ёки бир гуруҳ ишчилар иштирок этса, унда бу муносабатга мех^нат қонунлари тадбиқ этилади ва уни «ижара пудрати» деб аташ нотўғри. Бу муносабат пудрат ҳам, ижара ҳам эмас, ҳатто уларнинг қўшмаси ҳам эмас. Агар корхонанинг ёки иш берувчининг ишчйси таркиби (лавозим жадвали)да турмаган шахс ёки бир гуруҳ шахслар ишни бажарувчи бўлса ва иш берувчининг топшириғини бажариб, моддий қиймат эвазига ўз меҳнати натижасини топширса, бу муносабат оддийгина пудрат ҳисобланади. Бунда топшириқ берувчйнинг материалидан, еридан фойдаланиш ёки меҳнати ҳақи ҳисобига етиштирилган маҳсулотнинг бир қисмини олиб қолиши пудрат шартномасинингхуқуқий ҳолатига ҳеч қандай таъсир этмайди. Шу сабабли уни ижара пудрати деб атвШШ эҳгиёж йўқ. Бу соф пудрат шартномасидир.
Пудрат шартномаси ўзига хос ҳуқуқий белгиларга ЭГй бўлиб, у консенсуал, икки томонлама, ҳақ бараварига тузиладиган ва ишни бажаришга к^рагилган шартномалар гуруҳига киради,
Шартнома гарафларнинг ўзаро келишуви билан тузилади ра шу вақгдан бошлаб кучга кирган ҳисобланади. Унинг бу хусусияти консенсуал шартнома эканлигани англатади.
Пудрат шартномаси икки томонлама шартнома ҳисобланади. Шартномада қатнашган тарафлар бир-бирига нисбатан ҳуқуқ ва бурчга эга бўлади. Пудратчи шартномага мувофиқ бажарилган ишнинг келишилган қийматини талаб қилиш ҳуқуқига эга. Буюртмачи ҳам ишнинг қийматини тўлаш бурчига ва ишни бажариб беришни талаб қрлиш ҳуқуқига эга бўлади.
Пудрат шартномаси хақбараваригатузилади. Бажариладиран ишнинг баҳоси тарафларнинг келишуви билан белгиланади,
Пудрат шартномаси бўйича бажариладиган иш маълум бир ашёни тайёрлаш, масалан, ишлаб чиқариш техникасига оид бўлган маҳсулот етказнб бериш шартномаси бўйича олиш мумкин бўлмаган асбоб-ускуналар ва шунга ўхшаш маҳсулотларни ясаб олиш, фуқароларнинг маиший эхтиёжлари учун буюмлар тайёрлаб бериш ёки ашёларни қайта ишлаб, таъмирлаб бериш, хомашёгв қайта ишлов бериш ёхуд бошқача тартибда ишни бажариб буюртмачига топшнрювдан иборат.