Таълим вазирлиги

Биринчи гуруҳга фонд бозорининг умумий ҳолати билан боғлиқ 
бўлган рисклар. Бу риск қимматли қоғозлар бозорида бўлган барча 

---

80 
қимматли қоғозлар турини ўз ичига олиши мумкин, яъни бу рисклар 
диверсификация бўлмайди, қимматли қоғозларга инвестиция қилингандаги 
даврдан бошланиши мумкин. Буни қуйидаги жадвалда кўришимиз мумкин. 
Фонд бозорининг умумий ҳолати билан боғлиқ бўлган 
диверсификация бўлмайдиган рисклар 
Инфляция жараёни билан боғлиқ бўлган риск 
Қонунчиликни ўзгариши билан боғлиқ бўлган риск 
Фоиз даражасини ўзгариши билан боғлиқ бўлган риск 
“Айиқлар”, “Буқалар” бозоридаги риск 
Ҳарбий конфликтлар билан боғлиқ бўлган риск 
Бу рискларнинг келиб чиқишига сабаб ҳали қимматли қоғозларнинг 
миллий бозори жаҳон андозаси режимида ишлай олмаслигидир. Энди шу 
рискларни бирма-бир кўриб чиқайлик: 
1. Инфляция жараёни билан боғлиқ риск. 
Сармоядор (инвестор) қимматли қоғозларни сотиб олган вақтда ҳар 
доим инфляция хавфли бўлиши мумкин. Инфляциянинг юқори бўлиши 
кўзланган даромадни олишга йўл бермайди ва инвестор маълум даражада 
зиён кўриши мумкин. 
2. Қонунчиликни ўзгариши билан боғлиқ бўлган рисклар. 
Мамлакатда хукумат ўзгариши билан ёки бошқа сабабларга кўра 
амалдаги қоунунлар ўзгариши мумкин ёки уларга ўзгартиришлар 
киритилиши мумкин. Натижада ҳукумат ўз зиммасига олган мажбуриятларни 
бажармайди. Бу ҳол қимматли қоғозлар бозорига салбий таъсир кўрсатади. 
(Масалан, солиқ тизимидаги ўзгаришлар, савдо қоидаларининг ўзгариши ва 
ҳ.к.). 
3. Фоиз даражасининг ўзгариши. 
Бу ҳол қимматли қоғозлар бозорида бозор баҳосининг ўзгариши 
натижасида олинадиган фоизга таъсир кўрсатади. Кредит тизимини, валюта 

---

81 
курсини ўзгариши натижасида молия бозоридаги ўзгаришларга олиб келади 
ва кўзланган фойдани олишни камайиш риски юзага келади. 
4. Ҳарбий конфликтлар (можаролар) билан боғлиқ бўлган хавф-рисклар. 
Ҳарбий ҳолат натижасида мамлакатда биржалар иши ёпилади, қимматли 
қоғозлар бозоридаги савдолар тўхтатилади ва бу ҳол бир бутун молия 
бозорига таъсир кўрсатади. 
Иккинчи гуруҳ рисклари фонд бозорининг айрим ҳоллари билан боғлиқ 
бўлган (диверсификация ҳолатидаги) риск. Улар қуйидаги икки турга 
бўлинади: