Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Сўров ўтказиш жойи
Сўров анкетани мақсадли аудитория ташриф буюрувчи 
сайтларда 
жойлаштириш, 
электрон 
почта 
орқали 
жўнатиш, 
телеконференцияларда тўлдиришни таклиф қилиш йўли билан 
ўтказилиши мумкин. 
Анкетани web-сайтда жойлаштириш воситасида сўров ўтказиш 
усулини ўз сайтида ҳам, сервер эгасига маълум миқдорда ҳақ тўлаш 
эвазига бошқа сайтда ҳам амалга ошириш мумкин. 
Анкета тўлдириш ташриф буюрувчилардан айрим хатти-
ҳаракатларни талаб қилади, шу сабабдан уларни бунинг учун бир 
неча дақиқа сарфлашга ундовчи бирон-бир мотивация бўлиши лозим. 
Анкета сўровини фойдаланувчиларга бирон-бир пуллик ѐки бепул 
хизматлар, масалан, электрон почта хизмати тақдим этишда ўтказиш 
қулай. Бу ҳолатда электрон почта хизматидан фойдаланиш учун 
кичик анкета тўлдириш таклиф қилинади. 
Анкета ўтказишни компания web-серверида телеконференция 
ўтказиш билан биргаликда амалга ошириш мумкин. Биринчидан,
телеконференцияларда фаол қатнашиш Интернет ҳамжамиятида 
машҳурлик қўшиши мумкин ва web-серверда анкеталар фаолроқ 
тўлдирилади. 
Иккинчидан, 
таянч 
масалалар 
билан 
бирга 
конференцияда web-серверда жойлаштирилган тўлиқ анкетага ссилка 
бериш мумкин. 
Интернетдан 
фойдаланувчиларнинг 
анкета 
тўлдиришга 
қизиқишини ошириш учун мукофотлаш ѐки ҳақ тўлаш каби 
анъанавий воситалар тўлиқ қўлланиши мумкин. Масалан, анкета 
тўлдирганлик учун мижозлар ҳисоб рақамига бонуслар, рақамли 

---

126 
купонлар (харид пайтида чегирмалар) киритиш амалиѐтини қўллаш 
мумкин. 
Анкета тузиш
Сўров ўтказишда асосий элемент анкета ҳисобланади. 
Анкета бу саволлар тўплами бўлиб, уларга респондентлар, яъни 
анкета ўтказиш учун танлаб олинган шахслардан жавоб олиниши 
кўзда тутилади. Бу восита мослашувчанлиги ва универсаллиги билан 
ажралиб туриши сабабли у бирламчи ахборот тўплашнинг энг 
тарқалган воситаси ҳисобланади. Кенг миқѐсда ўтказилувчи ҳар бир 
тадқиқотдан олдин қўллаш кўзда тутилаѐтган анкеталарни яхшилаб 
ишлаб чиқиш ва синовдан ўтказиш зарур. Анкета саволларини 
тузишга нопрофессионал ѐндашув воқеликни бузиб кўрсатишга олиб 
келади ѐки олинган натижалар нотўғри тушунилиши мумкин. 
Сўров усулларидан фойдаланишда саволларни тузиш муаммоси 
вужудга келади. Сўров йўналишидан келиб чиққан ҳолда очиқ ва 
ѐпиқ саволларни ажратиб кўрсатиш мумкин. Уларнинг фарқи 
ўтказилаѐтган тадқиқот мақсади қанчалик аниқ қўйилганлигидан 
иборат. Бунда саволларни ифодалаш вариантлари турлича бўлиши 
мумкин.
Анкетани ишлаб чиқишда саволлар характери, уларнинг кетма-
кетлиги, шакли ва сўзларни танлашга эътибор қаратиш зарур. Бу 
борада энг тарқалган хато жавоб топиш қийин ѐки ноқулай бўлган 
саволлар қўйиш ва албатта жавоб топиш керак бўлган саволларнинг 
киритилмаслиги ҳисобланади. 
Бундан ташқари, сўровда саволлар кетма-кетлиги ва сўзларни 
танлашга ҳам алоҳида эътибор қаратиш керак. Содда, осон ва аниқ 
жавоб кутувчи саволлардан фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлиб, 
уларни олдин кичик гуруҳдаги респондентларга бериб кўриш керак. 
Қийин ѐки шахсий саволларни респондентнинг салбий реакцияси 
бошқа жавобларга таъсир қилмаслиги учун анкетанинг охирида 
бериш лозим. Ва ниҳоят, саволлар мантиқий ва кетма-кетликда 
бўлиши зарур. 
Анкета 
сўровини 
тайѐрлашда 
қуйидаги 
тавсиялардан 
фойдаланиш мумкин: 

саволлар аниқ ва бир маънода ифодаланиши лозим; 

анкета қисқа бўлиши ва оптимал саволлар сонидан иборат 
бўлиши зарур; 

анкетада ортиқча саволлар бўлмаслиги керак; 

анкета матнида умумий атамалардан фойдаланиш керак; 

---

127 

барча саволлар тадқиқот мантиқига мувофиқ белгиланган 
блокларга гуруҳланиши лозим; 

анкетада респондентларнинг холис фикрда эканлигини 
текшириш учун назорат саволларидан фойдаланиш зарур; 

қийин 
ва 
шахсий 
саволларни 
анкетанинг 
охирида 
жойлаштириш тавсия этилади. 
Сўров ўтказишни саволларнинг ўзи ва уларнинг кетма-
кетлигини баҳолаш учун мўлжалланган синовдан кейин амалга 
ошириш мақсадга мувофиқ.