Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Товар учун ҳақ тўлаш
Харид қилинган товар учун ҳақ тўлашнинг икки хил вариантини 
ажратиб кўрсатиш мумкин: товарни қабул қилгандан сўнг тўлаш 
(курьер ѐрдамида, почта орқали ѐки мижоз ҳақиқий дўконга ташриф 
буюрганда) ва олдиндан ҳақ тўлаш (ахборотни Интернет орқали 
узатишда, оддий ѐки экспресс-почта, магистрал транспорт орқали 
етказиб беришда). Биринчи вариант таркибига шунингдек, харид 
суммасини харидорнинг ҳисоб рақамида захиралаш ва фақат товар 
етказиб берилгандан кейингина пул ўтказиш билан боғлиқ турли 
схемалар (ҳимояланган битимлар) ҳам киради. 
Масалан, Интернетнинг Россия сегментида тўловни амалга 
оширишнинг қуйидаги усуллари кенг тарқалган: 

товарни курьер етказиб берганда ѐки мижоз ҳақиқий дўконга 
ташриф буюрганда нақд пул билан; 

банк ўтказмаси, яъни электрон дўконнинг ҳисоб рақамига 
(чет эл фуқаролари учун – валюта ҳисобрақамига) пул ўтказиш йўли 
билан; 

почта бўлинмасида товарни олгандан сўнг амалдаги почта 
қоидаларига мувофиқ кўрсатилган қийматни тўлаб олган ҳолда юк 
жўнатиш; 

почта (телеграф) орқали пул ўтказиш; 

Интернет тўлов тизимлари ѐрдамида. 
Товарни етказиб бериш
Товарни харидорга етказиб беришнинг қуйидаги усуллари 
мавжуд: 

---

191 

халқаро курьер хизмати; 

дўконнинг ўз курьер хизмати ѐки профессионал курьер 
хизмати ѐрдамида; 

почта орқали (олдиндан тўлаш ѐки кўрсатилган қийматни 
тўлаб олган ҳолда юк жўнатиш); 

магистрал транспортдан фойдаланиб; 

халқаро почта хизмати; 

ўзи олиб кетиш — мижознинг ўзи буюртма берилган товарни 
олиб кетади; 

телекоммуникация тармоқлари бўйича — ахборот, дастурий 
маҳсулотлар ва «электрон» табиатга эга бўлган бошқа маҳсулотлар 
учун.