Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Мотивация = Валентлик х Кутиш х Воситалар

Пул мукофоти кучли мотивлаш омили бўлиши учун ходим тобора кўпроқ пулга эга бўлишга интилиши (валентлик), натижага эришиш учун ҳаракатлари муваффақиятли бўлишига ишониши (кутиш), юқори натижаларга эришиши мос рағбатлантирилиши керак (воситалар). Пулнинг валентлик даражаси бошқарув ҳаракатлари билан бирга ходимнинг шахсий сифатлари, унинг тажрибаси ва эҳтиёжлари, ҳамда макромуҳитга боғлиқ. Ижтимоий ва иқтисодий таъсири жиҳатдан пул икки томонлама рағбатлантирувчи воситани ифодалайди (валентлик).

Илмий жиҳатдан мотивлаштиришда фаолият натижаси ва мукофот миқдори тўғри пропорционал бўлсада, кўпинча ишчилар пулнинг восита таъсирига шубҳа билан қарайдилар. Чунки кўп ҳолларда амалиётда яхши натижа кўрсатган ходимларга нисбатан хушомадгўй «чаққонлар» ҳеч бир қўшимча ҳаракатсиз кўпроқ иш ҳақига эга бўладилар. Лавозим бўйича кўтарилишда ҳам мазкур муаммо мавжуд. Фаолиятга ундаш воситалари соҳаси маъмурий менежмент қўшимча имкониятларини намоён этиши керак бўлган йўналиш бўлиб қолмоқда.
- Адолатлилик. Меҳнат унумдорлигини оширишга қаратилган самарали рағбатлантириш тизимларини ишлаб чиқиш мураккаб жараён ҳисобланади. Маъмурият биринчи навбатда ташкилот ходимларининг пулли мукофотлашга бўлган муносабатини тушуниб олиши керак. Адолатлилик моделига кўра ходим доимий равишда ўз ҳаражатлари ва шунга мос равишда эга бўлган пулли рағбатлантириш даражасини таққослаб боради. Табиийки, ходим ўз меҳнатининг юқори даражада ташкил этилганлик даражаси (меҳнат интенсивлиги, вақт, билим ва кўникмаларга эга бўлиш, инновацион ва фавқулодда муаммоларни ечишда интеллектуал энергия сарфи) билан боғлиқ «ҳаражатлар» барча иқтисодий (иш ҳақи, имтиёзлар ва таътил) ҳамда ижтимоий (жамоадаги мавқеи, ҳурмат ва мустақиллик) кўринишдаги рағбатлантириш билан солиштирилади (Расм- 1). Зарарсизлик нуқтасида маълум меҳнат фаоллиги даражаси учун ҳаражат ва (рағбатлантириш) мукофотлаш тенг (1- расмдаги В нуқта) кўп ҳолларда ходимнинг фаоллиги «зарарсизлик нуқтаси»га яқинлашади, ҳолос. Бунга икки сабаб мавжуд. Биринчидан, оддий ходим бу борада тажрибага эга эмас, ва айнан ўзига керакли нуқтани тўғри белгилай олмайди. Иккинчидан, ходим ўзи учун белгиланган ҳаражат ва мукофотлашнинг мавжуд мувозанатини бузишни ҳоҳламайди. Шу сабабли меҳнат фаоллиги одатда А¹ В¹ кесим оралиғида бўлади.

Мукофотлаш

Харажатлар