Таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

11.2. Хизмат назоратини амалга оширишда четланишлар бўйича бошқариш хусусиятлари
Хизмат назоратини ташкил қилиш тизими ҳар бир раҳбар томонидан ишлаб чиқилиши табиий, аммо объективлик, расмийлик ва таърифчанлик тамойиллари бу тизимнинг шаклланишида муҳим аҳамият касб этиши шарт.
Бошқарувнинг замонавий ахборот технологиялари турли функционал тизимлар (бўлинмалар) ходимлари ёки фирма бошқаруви даражаларининг мос ахборот эҳтиёжларини қондиришга тўғри келади. Улар етказиб берадиган ахборот фирманинг ўтмиши, ҳозири ва эҳтимолдаги келажаги ҳақида маълумотни сақлайди. Бу ахборот доимий ёки махсус бошқарув ҳисоботлари турларига эга.
Бошқарув назорати даражасида қарорлар қабул қилиш учун ахборот агрегатлаштириш кўринишида шундай такдим этилиши керакки, унда маълумотлар ўзгариш тенденциялари юзага келган четланишлар сабаблари ва эҳтимолий қарорлар кўриб чиқилсин. Бу босқичда маълумотларни қайта ишлашнинг қуйидаги вазифалари ҳал этилади:

• 
  Бошқарув объекти режалаштириладиган аҳволини баҳолаш;
  
• 
  Режалаштириладиган аҳволдан четга чиқишларни баҳолаш;
  
• 
  Четга чиқишлар сабабларини аниқлаш;
  
• 
  Бўлажак қарор ва ҳатти - ҳаракатларининг таҳлили.
  

Бундан ташқари назоаратни амалга оширишнинг талаблари ҳам ишлаб чиқилиши керак бўлади (11.2-расм)

Бошқарувнинг ахборот технологияси хилма-хил турдаги ҳисоботларни яратишга йўналтирилган.

Доимий ҳисоботлар белгиланган графикга мувофиқ яратилади, бу график уларни яратиш вақти, масалан компания савдо-сотиғининг ойлик таҳлилини белгилайди.

Махсус ҳисоботлар бошқарувчилар сўровлари бўйича ёки компанияда бирор-бир режалаштирилмаган ҳодиса рўй берганда яратилади. Ҳисоботларнинг у тури ҳам, бу тури ҳам якунловчи, қиёсий ва фавқулодда ҳисоботлар шаклига эга бўлиши мумкин.

Қиёсий ҳисоботлар турли манбалардан олинган ёки турли белгиларга кўра таснифланган ва қиёслаш мақсадлари учун фойдаланиладиган маълумотларни ўз ичига олади.
Фавқулодда ҳисоботлар истисно (фавқулодда) тариқасидаги маълумотларни қамраб олади.
Бошқарувни қўллаб кувватлаш учун ҳисоботлардан фойдаланиш четланишлар бўйича бошқариш фаолиятини амалга оширишда айниқса самаралидир. Четланишлар бўйича бошқариш шуни кўзда тутадики, маълумотларга асосан менежер ташкилот хўжалик фаолиятининг айрим ўрнатилган стандартлардан (масалан, режалаштирилган аҳволдан) четга чиқиш ҳолатларини аниқлаши ва бартараф этишнинг зарур тадбирларини ишлаб чиқиши лозим. Ташкилот четланишлар бўйича бошқариш тамойиллардан фойдаланганда, яратилаётган ҳисоботларга қуйидаги талаблар қуйилади:

• 
  ҳисобот четланиш рўй бергандагина яратилиши мумкин;
  
• 
  ҳисоботдаги маълумотлар мазкур четланиш кўрсаткичи учун танқидий аҳамиятига кўра сараланиши керак;
  
• 
  барча четланишларни иложи борича биргаликда кўриб чиқиш зарур, чунки бу ҳолда улар ўртасидаги мавжуд алоқани ўрнатиш осон бўлади;
  
• 
  ҳисоботда меъёрдан четланишларнинг миқдорий кўрсаткичлари акс эттирилиши лозим.