Таълим вазирлиги ўрта махсус, касб

 
ўрганиш натижасида ўқувчилар қуйидаги кўникмаларга эга 
бўлишлари керак:
 
- ўлчаш воситалари ва усулларини ўрганган ҳолда турли деталларни юқори 
аниқликда ўлчай олиш; 
- деталларнинг хатолик даражасини аниқлай олиш; 
- ўлчаш усулларини чуқур эгаллаш ва ишлаб чиқаришда татбиқ эта билиш; 
- ўлчаш асбоб-ускуналари билан ишлашни ўрганиш; 
- қўйим ва ўтқазишларни тўғри танлаш.
Фанни ўрганиш натижасида ўқувчилар қуйидаги билимларга эга бўлишлари 
керак:
 
- стандартлаштириш асосларининг асосий масалалари; 
- стандартлаш тоифалари; 
- квалитетлар, уларни танлаш; 
- аниқлак даражалари; 
- ўтқазишлар ва рухсат этиш асослари; 
- ўлчаш усуллари; 
- ўлчаш асбоблари. 
 
Намунавий мавзулар режаси
 
 
№
 
Мавзулар номи
 
У
м
ум
и
й
 ю
к
л
ам
а
 
Аудиториядаги ўқув 
юкламаси
 
М
ус
т
а
қ
и
л
 и
ш
 
Ж
ам
и
Н
аз
ари
й
А
м
али
й
м
аш
ғулот
Л
аб
аб
ат
ори
я
и
ш
и
С
ем
и
н
ар
К
урс
и
ш
и
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
1 
Кириш 
2 
2 
2 
 
 
 
2 
Стандартлаштиришнинг асосий масалалари 
4 
2 
2 
 
 
 
2 
3 
Давлат стандартлаштириш мажмуи. Республика 
стандартлаштириш системаси  
4 
2 
2 
 
 
 
2 
4 
Рухсат этиш ва ўтказишлар. Қўйим ва ўтқазишлар 
ҳақида асосий тушунчалар 
8 
6 
4 
2 
 
 
 
2 
5 
Резбалибирикмаларнинг қўйим ва 
ўтқазишлари.Шпонкали ва шлицали 
бирикмаларнинг қўйим ва ўтқазишлари 
6 
4 
4 
 
 
 
2 
6 
Тишли ғилдирак учун қўйимлар. Пластмасса 
буюмлар учун қўйим ва ўтқазишлар 
8 
6 
4 
2 
 
 
 
2 
7 
Юзаларнинг аниқлиги, шакллари, шаклдан четга 
чиқишлар 
6 
4 
4 
 
 
 
2 
8 
Ўлчаш воситалари ва уларни стандартлаштириш 
5 
4 
4 
 
 
 
1 

---

9 
Узунликнинг уч ўлчови, шуп, калибрлар 
3 
2 
2 
 
 
 
1 
10 Штангенциркуль ва микрометрик асбоблар 
3 
2 
2 
 
 
 
1 
11 Бурчаклар, 
конус 
ва 
резьбаларни 
ўлчаш 
воситалари ва ўлчаш усуллари  
5 
4 
4 
 
 
 
1 
12 Тишли ғилдиракларни ўлчаш воситалари ва 
усуллари 
2 
2 
2 
 
 
 
 
 
Жами:
 
57 
40 
36 
4 
 
 
 
17 
 
Фаннинг мазмуни
 
 
Кириш.
 
Фаннинг мақсад ва вазифалари. Стандартлаштириш ва ўзаро алмашувчанлик, 
техник ўлчаш ҳақида қисқача маълумотлар. Ишлаб чиқариладиган маҳсулотнинг сифати 
ва иқтисодий кўрсаткичларига стандартлаштиришнинг таъсири. 
1-мавзу. Стандартлаштиришнинг асосий масалалари 
Ўзаро алмашув, стандартлаштириш, стандарт ва техник шартлар тушунчаси. 
Фаннинг мақсад ва вазифаси. Стандартлаштиришнинг асосий йўналишлари.
2-мавзу. Давлат стандартлаштириш мажмуи. Республика стандартлаштириш 
тизими 
 
Стандартлаштириш тизими органлари, уларнинг вазифаси, ҳуқуқ ва бурчлари. 
Ишлаб чиқарилган маҳсулот сифатига жавобгарлик. Стандарт бўйича давлат назорати. 
Республика стандартлаштириш тизимининг вазифаси ва органлари. Бирлашмалар ва 
корхоналар қошидаги стандартлаштишриш хизмати структураси. 
3-мавзу. Рухсат этиш ва ўтказишлар. Қўйим ва ўтқазишлар ҳақида асосий 
тушунчалар
 
Қамровчи ва қамралувчи юзалар. Қўйим майдони, тешик ва валнинг юзалар. 
Ўтқазишлар ва уларнинг турлари.
4-мавзу. Резбалибирикмаларнинг қўйим ва ўтқазишлари.Шпонкали ва шлицали 
бирикмаларнинг қўйим ва ўтқазишлари
 
Цилиндрик резьбанинг асосий параметрлари. Резьба қадами, профил бурчаги, 
ташқи, ички ва ўрта диаметрлари. Ташқи ва ички резьбалар. Майда ва йирик қадамли 
резьбалар. Резбага ишлов бериш аниқлиги. Шпонкали бирикмалар, уларнинг турлари ва 
ишлатилиш соҳаси. Призматик шпонкали бирикма. Вал диаметрига кўра шпонка 
ўлчамини танлаш. Шлицали бирикмалар ва уларнинг қўлланилиши.