Таълим вазирлиги низомов Шухрат Рашидович

1
_N 2
2R_bb
_N 2
R_S A_S

D
h_o a


N ²D
1 _D

N
2R_bb
_N 2
2R_bb
^DRb

(2.5

2R_bb
1)
N Rb
R²b
R_S A_S h_o

DMnp
R_bb
D_N A_S h_o
^DRs
^DRb
(2.52)

Бу формулалар ѐрдамида ҳар бир конструктив элементнинг мумкин бўлган вариация коэффициентлари ѐрдамида икки босқичли ҳисоблаш, яъни дастлабки берилган ҳолат (1-босқич) ва эксплуатациянинг турли босқичларида текширув ишларидан олинган маълумотлар асосида (2- босқич) қайта ҳисоблаш натижасида уларнинг эксплуатацион ишончлилигини баҳолаш мумкин.

4. 
   Эксплуатацияга қадар пайдо бўлган дарзли сиқилувчи темирбетон элементларни юк кўтариш қобилиятини баҳолаш
   

Темирбетон конструкцияларда кенг тарқалган дефектлар- дарзлар ҳисобланади. Дарзлар конструкциянинг ва бутунлай иншоотнинг мустаҳкамлик ва деформацион тавсифларига таъсир қилиши, коррозияга қарши бардошлилигини камайтириши мумкин. Дарзлар кўпроқ

эксплуатациягача бўлган даврда ва эксплуатация мобайнида ҳам пайдо бўлади.
Тайѐрлаш жараѐнида, қолипдан ечиш ва ташишда, сақлашда, монтаж жараѐнларида пайдо бўлувчи, яъни эксплуатацияга қадар ѐрилган сиқилувчи темирбетон конструкцияларнинг ҳақиқий юк кўтариш қобилиятини баҳолашда қуйидагиларга эътибор қаратилади:

1. 
   Мазкур параграфда келтириладиган кетма-кетлик [26]га асосан лойиҳаланган сиқилувчи темирбетон конструкцияларга;
   
2. 
   ξ>ξ_R шарт қаноатлантирилган, олдиндан зўриқтирилмаган элементлар учун ҳамда:
   

а) квадрат ѐки тўғри бурчакли кўндаланг кесимли; б) сиқилган зонадаги нормал ва қия дарзлар;
в) a_сrс≤0,5 мм ҳолат учун дарзларнинг умумий сони 10 тагача бўлганда; г) қия дарзларнинг қиялик бурчаги элементнинг бўйлама ўқига нисбатан камида 45^о;
д) эгилувчанлиги ℓ₀ /h = 15 каби ҳолатлар учун татбиқ этилади.

1. 
   Дарзли элементнинг юк кўтариш қобилияти N_сrс қуйидаги формула ѐрдамида аниқланади
   

N_сrс=N ^ҳис К_сrс, (2.53)
бу ерда N^ҳис-меъѐрий ҳужжатларга асосан дарзсиз сиқилувчи элементнинг ҳисобий юк кўтариш қобилияти;
N=ήφ[R_bA+R_sc(A_S+A`_S)] (2.54)
бу ерда N-бўйлама сиқилувчи куч; А=bh-элементнинг кўндаланг кесими юзаси; ή-иш шароити коэффициенти; h≥30cм бўлса; ή=1; агар h<30 см бўлса, ή=0,8, φ-бўйлама эгилиши коэффициенти. К_сrс-дарзлар мавжуд бўлганда мустаҳкамликнинг камайиши коэффициенти.
Дарзларнинг турига, очилиш кенглигига, сиқувчи кучларнинг нисбий эксцентриситети ℓ₀/h га ва дарзларнинг тарқалиш майдони узунлигининг кесим ўлчамига нисбат h_сrс/h (ѐки b_сrс/b)ларига К_счс нинг боғлиқлиги 6.7-
расмда келтирилган, h_сrс/h≥0,15; h_сrс/h<0,15 ҳолатлар учун графиклар берилган, бунда К_сrс коэффициенти бирга тенг деб олинади.

2. 
   Дарзларнинг асосий тавсифлари қуйидагилардир: a_сrс - бетон сиртида дарзлар очилишининг ўртача кенглиги; h_сrс/h ѐки b_сrс/b - кесим бўйича дарзлар тарқалган сиртнинг келтирилган юзасини кесимнинг тўлиқ чизиқли ўлчамига нисбатини белгиловчи катталик.
   
3. 
   Уч томонлама дарзларнинг ўртача очилиш катталиги уччала ўлчовнинг ўрта арифметик қиймати сифатида аниқланади: дарзлар очилишининг максимал кенглиги ва бурчаклардаги ишчи бўйлама арматуралар жойлашган жойлардаги дарзлар очилишининг кенглиги.
   
4. 
   Тўрт томонлама дарзларнинг ўртача очилиш катталиги а_сrс элемент кесимининг тўрт тарафлама ўлчови натижасининг ўрта арифметик қиймати сифатида аниқланади
   
5. 
   Сиртдаги дарзларнинг узунлиги h_сrс (ѐки b_сrс) дарзлар бошланган жойдан очилиш кенглиги 0,005 мм бўлган қисмигача ўлчанади.
   
6. 
   Кесим бўйича қия дарзларнинг келтирилган узунлиги, элементнинг бўйлама ўқига перпендикуляр бўлган уққа нисбатан олинган проекцияси каби аниқланади [11].
   
7. 
   Элементда фақатгина нормал уч томонлама дарзлар мавжуд бўлганда қуйидаги катталиклар аниқланади:
   

• 
  дарзларнинг очилиш кенглиги - а_сrс;
  
• 
  ҳар битта дарзнинг келтирилган узунлиги катталиги.
  

Ҳисоблаш очилиш кенглигининг ва h_сrс нинг максимал қиймати бўйича (агар у бошқа дарзлардан камида икки марта катта бўлса) олиб борилади. Акс ҳолда, келтирилган узунликларнинг барча катталиклари бўйича ўрта қиймати топилади. Агарда, а_сrс ва h_сrс ларнинг максимал қийматлари турлича дарзларга тегишли бўлса, у ҳолда бу ҳолатлар учун К_сrс коэффициентини қийматини аниқлаш ва кичик қийматни қабул қилиш зарурдир.

8. 
   Элементда фақатгина нормал тўрт томонлама дарзлар мавжуд бўлганда қуйидаги катталиклар аниқланади:
   

Дарзларнинг очилиши кенглиги юқорида, 7-пунктдагидек аниқланади;
h_сrс/h нисбат катталиги бирга тенг деб олинади.

9. 
   Элементда қия ва нормал (уч ва тўрт томонлама) ѐки қия дарзлар мавжуд бўлса, ҳисоблаш қия дарзлар бўйича олиб борилади. h_сrс ва а_сrс қийматлари 6 ва 7- пунктдаги каби амалга оширилади.
   
10. 
    Уч ва тўрт томонлама дарзлар мавжуд бўлганда ҳисоблаш тўрт томонлама дарзли ҳолат учун олиб борилади (агарда уларнинг очилиш кенглиги ва тарқалиш узунлиги худди шу ҳолатнинг уч тарафлама дарзли ҳолатига нисбатан камида икки марта катта бўлса). Тўрт томонлама дарзли ҳолат учун ҳисоблаш дарзларнинг сони камида иккита бўлганда амалга оширилади.
    
11. 
    Бетонниг ҳимоя қатлами қалинлиги чегарасида тарқалаѐтган бир тарафлама (нормал, қия ва бўйлама) сиртқи дарзлар ҳамда очилиш кенглигидан қатъий назар бурчаклардаги қисқа дарзлар, сиқилган элемент ва конструкцияларнинг юк кўтариш қобилиятини пасайтирмайди [11].
    

Қуйида дарзли конструкцияларнинг юк кўтариш қобилиятини баҳолаш бўйича мисоллар келтирилган.

1. 
   мисол. Қолип ва бетоннинг ҳарорат деформацияси фарқи ҳамда цехдаги паст ҳарорат натижасида КФ-42-ЗУ маркали устунда технологик дарзлар пайдо бўлди (2.6- расм).