Таълим вазирлиги наманган муҳандислик-қурилиш институти энергетика

Б
ўлаклагич - бу қисқа вақт ичида қучланишсиз юқори кучланишли занжирни ўчиришда хизмат қиладиган коммутация аппаратидир. Конструкцияси бўйича бўлаклагич ажраткичга ўхшаб кетади, фақат бўлаклагичларда тезроқ ишлайдиган юритма мавжуд бўлиб, уни нисбатан қисқа вақт (0,1 сониядан кўп бўлмаган) ичида ўчириб қўяди.
Қисқатуташтиргич –бу юқори кучланишли занжирда суньий қисқа туташувни ҳосил қилишга хизмат қиладиган коммутация аппаратидир. Қисқатуташтиргич тез ишлайдиган юритма ёрдамида ёқилади ва ўчирилади. Текшириш сигнали қўлланилган пайтдан бошлаб контактларнинг ёпилишигача ёқиш вақти 0,1 сониядан ошмайди. Бўлаклагич ва қисқатуташтиргичларнинг ишлашини мувофиқлаштириш махсус автоматика схемалари орқали амалга о
ширилади.


3.3-Мавзу. Чекловчи аппаратлар

Юқори кучланишли чекловчи аппаратларга токни чекловчи реактор ва разрядниклар киради.

Токни чекловчи реактор – бу индуктив ғалтак бўлиб, юқори кучланишли занжирларда қисқа туташув токларини чеклаш ва тақсимлаш қурилмаларининг шиналаридаги керакли кучланишни ушлаб туриш учун хизмат қилади. Реакторлар юқори кучланишли аппаратларни ишлатиш имконини беради ва уларни ишончлилигини оширади.
Токни чекловчи реакторлар билан бир қаторда шунтловчи, юкламали, ёйсўндирувчи ва бошқа реакторлар ҳам кенг кўламда ишлатилмоқда.
Токни чекловчи реактор – бу индуктив ыаршилиги ўзгармас бўлган индуктив ғалтак бўлиб, занжирга кетма-кет уланади. Нормал ҳолатларда реакторда кучланиш тушуви 3-4% ни ташкил этади, бу белгиланган талабларга тўғри келади. Қисқа туташув пайтида эса кучланишнинг катта қисми реакторда кузатилади.
Қисқа туташув токининг максимал қиймати қуйидаги формула орқали ҳисобланади:

Бу ерда: I_H -тармоқдаги номинал ток, Xp -реакторнинг реактив қаршилиги.
Демак, реакторнинг реактив қаршилиги канча катта бўлса, қисқа туташув токининг максимал қиймати шунча кичик бўлади.
Токни чекловчи реакторларни қуйидагиларга ажратиш мумкин:

• 
  ўратилишига қараб: ташқи ва ички реакторлар;
  
• 
  кучланиш бўйича: ўрта ва юқори кучланишли реакторлар;
  
• 
  тузилишига қараб: бетонли, қуриқ, мойли ва зирхли реакторлар;
  
• 
  фазаларини жойлашувига қараб: тик, ётиқ ва поғонали реакторлар;
  
• 
  ишлатилишига қараб: фидерли, гуруҳли ва секциялараро реакторлар.