Таълим вазирлиги наманган муҳандислик-қурилиш институти энергетика

Юқори кучланишли ажраткич- бу юқори кучланишли электр занжирларни юкламасиз ҳолатда узиб-улаш учун мўлжалланган электр аппаратдир. Бу аппаратлар электр тармоқларни схемасини ўзгартириш ва уларни таъмирлаш пайтида хавфсизликни таъминлаш учун ишлатилади. Унинг асосий хусусиятларидан бири контактлар орасида кўриниб турадиган бўшлиқ хосил қилиши, яъни занжирни узилганлигини оддий кўз билан кўриш мумкин. Қурилма манбадан узигандан сўнг, уни заминлаб қўйиш лозим бўлади, шунинг учун кўпинча ажраткичлар заминлаш воситалари билан таъминланган бўлади.
Юқори кучланишли сақлагич- бу юқори кучланишли ҳимояланаётган электр занжирларни қисқа туташувда ва ўта юкламаларда узиш учун мўлжалланган электр аппаратдир. Бунда ҳимояланаётган занжир кўндаланг кесим юзаси жуда кчик бўлган ўтказгични эриб кетиши натижасида узилади.
Юқори кучланишли юклама узгичи - бу юқори кучланишли занжирларда электр қурилмаларни фақат номинал иш ҳолатида узиб-улаш учун мўлжалланган. Қисқа туташув ва ўта юкламаларда узгичдан олдин сақлагичлар қурилмани узади. Юклама узгичининг ажраткичлардан фарқи номинал токлар учун ёй сўндириш қурилмасининг мавжудлиги.
Истеъмолчилар қувватини сезиларли даражада ортиши билан 35-220 кВ ли кучланишларни ҳам бевосита истемолчининг (заводлар, фабрикалар, шахарчалар ва бошқалар) худудигача олиб кириш эхтиёжи туғилди. Юқори кучланишли узгичларни ўлчамлари катталиги туфайли жуда катта жойни эгаллаганликлари ва уларни нархи қимматлиги туфайли уларни ўрнига ўлчамлари кичик ва нисбатан анча арзон бўлган бўлаклагич ва қисқатуташтиргичлар ишлаб чиқарилиб, улардан амалда фойдаланиш йўлга қўйилди.
Бўлаклагич - бу қисқа вақт ичида қучланишсиз юқори кучланишли занжирни ўчиришда хизмат қиладиган коммутация аппаратидир. Конструкцияси бўйича бўлаклагич ажраткичга ўхшаб кетади, фақат бўлаклагичларда тезроқ ишлайдиган юритма мавжуд бўлиб, уни нисбатан қисқа вақт (0,1 сониядан кўп бўлмаган) ичида ўчириб қўяди.
Қисқатуташтиргич –бу юқори кучланишли занжирда суньий қисқа туташувни ҳосил қилишга хизмат қиладиган коммутация аппаратидир. Қисқатуташтиргич тез ишлайдиган юритма ёрдамида ёқилади ва ўчирилади. Текшириш сигнали қўлланилган пайтдан бошлаб контактларнинг ёпилишигача ёқиш вақти 0,1 сониядан ошмайди. Бўлаклагич ва қисқатуташтиргичларнинг ишлашини мувофиқлаштириш махсус автоматика схемалари орқали амалга оширилади.