Таълим вазирлиги наманган муҳандислик-қурилиш институти энергетика

Юқори кучланишли чекловчи аппаратларга токни чекловчи реактор ва разрядниклар киради.

Токни чекловчи реактор – бу индуктив ғалтак бўлиб, юқори кучланишли занжирларда қисқа туташув токларини чеклаш ва тақсимлаш қурилмаларининг шиналаридаги керакли кучланишни ушлаб туриш учун хизмат қилади. Реакторлар юқори кучланишли аппаратлари ишлатиш имконини беради ва уларни ишончлилигини оширади.
Токни чекловчи реакторлар билан бир қаторда шунтловчи, юкламали, ёйсўндирувчи ва бошқа реакторлар ҳам кенг кўламда ишлатилмоқда.
Разрядниклар – бу коммутация туфайли ва атмосферада хосил бўладиган электр ёйлар (чақмоқ, яшин) таъсирида электр қурилмалардаги ўта кучланишларни чеклайди. Разрядниклар электр аппаратлар ва жиҳозларнинг электр изоляциясининг мустаҳкамлигига қўйиладиган талабларни камайтиришга, электр қурилмаларни умумий ўлчамларини камайтиришга ва унинг нархини сезиларли даражада камайтиришга имкон беради.

Юқори кучланишли ўлчаш аппаратларига ток ва кучланиш трансформаторлари (ўлчаш трансформаторлари) киради.

Ўлчаш трансформаторлари – юқори кучланишли тармоқларни релали ҳимоя ва ўлчаш асбобларини ажратиб (изоляциялаб) туради. Шу билан бирга ток трансформатори тармоқдаги ток кучини (1-5А), кучланиш трансформатори кучланишни (100В) стандарт қийматларга пасайтириб беради.

Комплект тарқатиш қурилмаси(комплектные распределительные устройства) – юқори кучланишли электр аппаратлар тўплами бўлиб, улар энергия оқимини бошқариш ва авария ҳолатларидан ҳимоя қилиш учун мўлжалланган. Комплект тарқатиш қурилмаси аппарат заводидан йиғилган тайёр ҳолда олиб келиниб тегишли жойга ўрнатилади. Бу монтаж қилиш вақтини ва сарф-ҳаражатларни камайтиради ҳамда қурилмаларни ишончлилигини оширади.

Юқори кучланишли электр аппаратларга
қўйилган асосий талаблар
Юқори кучланишли электр аппаратлар (ЮКЭА)ни энг муҳим параметри бу номинал кучланишдир. Электр аппаратнинг номинал кучланиши деганда аппарат ишлайдиган уч фазали занжирнинг номинал линия кучланиши тушунилади. Одатда электр тармоқларидаги кучланиш тушувини компенсациялаш мақсадида, тармоққа номиналдан озгина катта бўлган кучланиш берилади. Шунинг учун ҳам электр аппаратларнинг номинал кучланиши номиналдан 5-20 % ортиқ қилиб ишлаб чиқарилади, бу уларнинг узоқ вақт ишлашини таъминлайди.