Таълим вазирлиги наманган муҳандислик-қурилиш институти энергетика

Кучланиш релелари – бу бир корпусга йиғилган, кучланишни назорат қилувчи электрон қурилма ва юкламани узуб-уловчи релелар мажмуасидир. Уларнинг асосий параметрларидан бири уларнинг тезкорлигидир. Замонавий кучланиш релеларида ишлаб кетиш вақти бир неча ўн наносекундга тенг бўлади.
Кучланиш релелари қўлланиши ва уланишига қараб қуйидагиларга бўлинади:

• 
  вилка-розетка кучланиш релеси;
  
• 
  узайтиргич (удлинитель) кучланиш релеси;
  
• 
  тақсимлаш кучланиш релеси;
  
• 
  уч фазали кучланиш релеси.
  

В илка-розетка кучланиш релелари (V-protector 16AN, РН-101М) бевосита розеткаларга ўрнатилади ва улар маълум бир истеъмолчиларни кучланишнинг белгиланган қийматларидан ортиб ёки камайиб кетишидан ҳимоя қилади. Кучланиш релеси занжирдаги кучланишнинг таъсир этувчи (эффектив) қийматини ўлчаб, натижасини рақамли таблога чиқариб беручи микроконтролёр ёрдамида бошқарилади.
Юкламани узиб-улаш электромагнит релелар орқали амалга оширилади. Сабр вақти ва кучланишни руҳсат этилган қийматлари оралиғи тақарида жойлашган тугмача (кнопка)лар орқали амалга оширилади.
У зайтиргич (удлинитель) кучланиш релелари (РН-101М, ZUBR P616y, V-protector 10Acy) ҳам худди юқоридаги “Вилка-розетка кучланиш релелари”дан тузилиши ва иш принципи бўйича деярли фарқ қилмайди, фақат уларда икки ва ундан ортиқ розеткалар жойлашган бўлади. Бунда бир пайтнинг ўзида бир нечта истеъмолчиларни, масалан музлаткич, телевизор ва шунга ўхшаш маиший техникаларни ҳимоя қилиш имконияти туғилади.
Тақсимлаш кучланиш релелари (V-protector 16-80A, ZUBR D340t) тақатиш шкафларига ўрнатиш учун мўлжалланган бўлиб, улар ҳам тузилиши ва иш принципи бўйича юқоридаги релелардан деярли фарқ қилмайди. Уларнинг асосий афзалликларидан бири улар ёрдамида бир нечта хонадонларни, хатто бутун бошли бир уйни ҳам бир вақтнинг ўзида ҳимоя қилиш мумкин бўлади.
Уч фазали кучланиш релелари кенг доирада ишлатилади, улар бир нечта мустақил ҳолатларда, масалан кучланиш релеси, максимал кучланиш релеси ва вақт релелари сифатида ишлатилади. Қуввати 8,5 кВА дан ошмаган юкламаларни бевосита кучланиш релесининг контактлари орқали узиб-улаш мумкин. Агар юкламанинг қуввати 8,5 кВА дан ортиқ бўлса, у ҳолда узиб-улашда тегишли қувватга эга бўлган магнит ишга туширгич, контактор ёки узгичлардан фойдаланилади.