Таълим вазирлиги фарғона политехника институти энергетика факультети

Integrallovchi elementlar Integrallovchi elementlar elektr signallarini, burchak va chiziqli siljishlarni o‘zgartiruvchi aktiv va passiv qurilmalar ko‘rinishlarida bo‘lishi mumkin. Integrallovchi ele­mentlar boshqarish qonuniyatiga integral kiritadi.
Mexanik Integrallovchi elementlarga elektr, gidravlik va pnevmatik porshenli dvigatellar kirib, ularda chiqishdagi o‘zgaruvchilar burchak og‘ishi va chiziqli siljishlarni ko‘rsatuvchi signallar bo‘ladi. Ideal Integrallovchi elementlarning uzatish funksiyasi
K(p)=k_a/p
Elektromexanik Integrallovchi qurilmalar dvigatellarning o‘qi potensiometrning yoki avtotransformatorning siljigichlari bilan me­xanik bog‘lanishga ega bo‘lganda shu potensiometr va transformatorlar bilan dvigatelni moslashib ishlaydigan konstruksiyalari ko‘rinishida bo‘ladi. Bunday holda chiqishdagi o‘zgaruvchi bo‘lib potensiometrning, yoki avtotransformatorning kuchlanishi sanaladi. Ayrim hollarda dvigatelning o‘qi reostatning siljigichi bilan biriktiriladi. Bunda u, bilvosita rostlash tizimlarida, o‘zidan keyingi elementning kirishiga ulanadi (7. 6-rasm). Generatorning kuchlanishi o‘z qiymatidan og‘ganda potensio-metrning harakatlanuvchi cho‘tkasi siljiydi. Buning natijasida dviga-telning yakori cho‘lg‘amiga ma’lum bir kattalikda va qutbi aniq holda kuchlanish beriladi va dvigatel GQI zanjiriga ulangan reostat silji-gichni harakatga keltiradi. Bu narsa generator kuchlanishi kerakli qiy-matga etguncha davom etadi.
Integrallovchi mexanik elementlar toifasiga yana dempferlar, pru-jinalar va boshqa qurilmalarni ham olib ko‘rish mumkin.
O‘zgarmas tok tarmoqlarida cignallarni integrallash uchun konden­sator S va qarshilik R dan tashkil topgan konturlardan foydalaniladi 7.5_b -rasm.

Bunday konturlarning integrallovchi ta’sirlari shunga asoslanganki, ularda kondensatordagi kuchlanish shu kondensatordan o‘tayotgan tokning integraliga tengdir. SHunda konturning uzatish funksiyasi

K(r) = (1+Tr)-¹ (7.1)
kabi ifodalanib, bu erda T=KS-konturning vaqt doimiysi
(7.7) ifoda inersiyali (nodavriy) birinchi darajali bo‘g‘inning uzatish funksiyasining aynan o‘zi, lekin qurilayotgan 7.5_b -rasmdagi zanjir yuqori chastotalarda integrallovchi xususiyatga egadir.
Integrallovchi qurilmalar sodda berk tizimlar (integratorlar) elektron modellar va hokazolar ko‘rinishida bo‘lishi ham mumkin .