Таълим вазирлиги фарғона политехника институти энергетика факультети

1) Mexanik teskari bog‘lanish
Mexanik sozlagichlarda qattiq richaglar yordamida amalga oshiriladigan dag‘al teskari bog‘lanishlar ko‘p tarqalgandir. 7.1-rasmda servo­motor porsheni va suyuqlik taqsimlovchi klapan o‘rtasida qo‘shimcha dag‘al bog‘lanishni amalga oshiruvchi a b qattiq richagdan foydalanish misoli ko‘rsatilgan. SHu dag‘al teskari bog‘lanish tufayli statik xatoliklar mavjud bo‘lgan hollarda (chizmada strelkalar orqali yog‘ni quyish va to‘kish ko‘rsatilgan) tizimda turg‘unlik ta’minlanadi.
YAna qator boshqa misollarni keltirish mumkin: richagli-pnevmatik, richagli-gidravlik, mushtumchali, lekalosimon va hakazo.

24.1-rasm
2) Elektromexanik teskari bog‘lanish
Elektr boshqarish tizimlarida elektromexanik va elektr teskari bog‘lanishlar qo‘llaniladi.

24.2-rasm.

SHularning ichida ko‘proq qo‘llaniladigan sxemalardan biri ko‘prik sxemasi (7.2_a-rasmga qarang) bo‘lib, unda ko‘prikning elementlaridan biriga mexanik ta’sir qilish natijasida elektr teskari bog‘lanish signali kiritish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 7.2nchi b-rasmda esa elektromexanik teskari bog‘lanish variantlaridan yana biri ko‘rsatilgandir: r₁ va r₂ reostatning siljigichlariga ta’sir qilish natijasida transformatorning w₁ va w₂ ikkinchi chulg‘amlaridan kuchaytirgich k ning kirishga kelayotgan elektr signal kattaligi o‘zgaradi. Transformatorning birlamchi chulg‘ami o‘zgaruvchan tok tarmog‘ida oziqlanadi. Teskari bog‘lanishni ishorasini transformotorning ikkinchi chulg‘amlarini uchlarini almashtirib ulanish yo‘li bilan bemalol o‘zgartirilishi mumkin.
Ba’zi hollarda tezkor teskari bog‘lanishga ega bo‘lish uchun elektr ko‘prikli bog‘lanishlardan foydalaniladi; bunda ko‘prikning teskari bog‘-lanishda foydalaniladigan elkasidagi qarshilik o‘rniga taxogeneratorning yakori ulanadi, bu esa bajaruvchi dvigatelning o‘qini burchak aylanishiga proporsional ravishda elektrsignali kiritib berib turadi.