Таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Основной
Вариантлар
туплаш
найчалаш
бошоқлаш
сут-мум 
пишиш

---

77 
2-расм: Тупроқнинг 0-100 см қатламидаги нитратли азот динамикаси, мг/кг, 
2014 й. 
Илмий-татқиқотларимизнинг учинчи йилида ҳам олдинги йиллардагига яқин 
маълумотлар олинди. Фақат бу тажриба даласининг тупроғи таркибидаги озиқа моддалари 
хусусан, нитратли азот миқдори олдинги йилги тажриба далаларникидан камлиги 
кузатилди. Шуни ҳам такидлаб ўтиш жоизки, тупроқдаги нитратли азот миқдори об-ҳаво 
шароитига ҳам боғлиқ бўлиши мумкин. Чунки, дала тажрибаси олиб борилган 2012 ва 
2013 йилларда ҳаво харорати 2014 йилдан пастроқ ва ёғинлар миқдори кўп бўлиб, 
ҳавонинг нисбий намлигини юқори бўлишини таъминлаган ва нитрат миқдорини 
ўзгариши шунга боғлиқ бўлган бўлиши ҳам мумкин. Тажрибанинг 1-,3-,7- ва 13-
вариантларида тупроқнинг 0-30 см қатламидаги нитратли миқдори 0,3-0,7 мг/кгга 
камайганлиги аниқланди.
Умуман олганда, тупроқдаги тупроқ таркибидаги нитратли азот миқдори биринчи 
навбатда солинаётган азотли минерал ўғитнинг муддатига боғлиқ бўлса, иккинчидан 
тупроқдаги миқдорига, учинчидан ўсимлик томонидан ўзлаштирилишига ва об-ҳаво 
шароитига боғлиқ бўлар экан. Тупроқ таркибида минерал ҳолдаги нитрат азотини кам 
сақланиб қолиши кейинги экин маҳсулоти таркибида нитратни меъёрдан ортиб 
кетмаслигини таъминлайди. Тажрибанинг 1-вариантида тупроқнинг 0-30 ва 0-100 см 
қатламларида нитратли азот миқдорини меъёрда сақланиб қолинганлиги ва буғдой дон 
ҳосилини ва сифатини юқори бўлишига олиб келади. 
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 
1.
Иванов П.К., Худяк А.Б. Влияние однолетних культур и некоторые элементы 
плодородия почв // Вестник с/х наук. –Москва. 1964..№ 8.-С18-19. 
2.
Каллас Э.О. Норма высева озимой пшеницы //Земледелие. – Москва, 1965. № 9. – 
С. 66. 
3.
Халиков Б.М. Ноёб тажрибага 80 йил.// Тупроқ унумдорлигини оширишнинг 
илмий ва амалий асослари, 1-қисм. Ҳалқаро илмий-амалий конференция 
маърузалари асосида мақолалар тўплами. Тошкент, 2007. Б.55-60. 
4.
Юсупов Ф. приемы интенсификации кормовых полей хлопковых севооборота в 
условиях луговых почв самаркандской области. Автореф.дисс.канд.с/х н.- 
Ташкент, 1980. С-21.