Таълим вазирлиги бухоро давлат университети

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати: 
1.
"Иқтисодиётни модернизациялаш шароитида сув хўжалиги тизимини инновацион 
асосида ривожлантиришнинг ташкилий-иқтисодий механизмини такомиллаштириш" 
мавзусидаги давлат амалий гранти ҳисоботи. Тошкент, 2014. - 141 б.
2.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2013 йил 21 июндаги 
"Томчилатиб суғориш тизимини ва сувни тежайдиган бошқа суғориш технологияларини 
жорий этиш ва молиялаштиришни самарали ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида"ги 
176-сонли қарори. 
3.
Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг статистик 
маълумотлари. 
4.
http://gtmarket.ru/ratings/rating-countries-patents/info. 
МАИШИЙ ЧИҚИНДИЛАР БИЛАН ИФЛОСЛАНГАН ТПРОҚЛАРНИНГ ФИЗИК 
ХОССАЛАРИНИНГ ЎЗГАРИШИ 
Г.Р.Атоева
Ўзбекистон Миллий университети
Дунёда тупроқ унумдорлигига салбий таъсир кўрсатувчи ифлосланиш олдини олиш 
ва манбаларини аниқлаш, натижада келиб чиқадиган оқибатларни бартараф этиш, тупроқ 
унумдорлигини қайта тиклаш ва ошириш бўйича илмий изланишлар олиб борилмоқда. Бу 
борада тупроқларни ферментлари фаоллигини, биологик, агрофизик ва агрокимёвий 
хоссаларини аниқлаш, тиклаш ва тупроқ унумдорлигини оширишга қаратилган 
тадқиқотларга эътибор берилмоқда. 
Республикамизда «Суғориладиган майдонларнинг унумдорлигини ошириш, 
мелиоратив ҳолати ва сув таъминотини яхшилаш мақсадида давлат дастурлари доирасида 
кенг кўламли ирригация ва мелиорация тадбирлари амалга оширилмоқда. Натижада 2008 
— 2017 йиллар мобайнида 1,7 млн гектардан ортиқ суғориладиган майдонларнинг сув 
таъминоти ҳамда 2,5 млн гектар майдонларнинг мелиоратив ҳолатининг яхшиланишига 
эришилди. Бироқ, глобал иқлим ўзгариши натижасида сўнгги йилларда даврий равишда 
кузатилаётган сув танқислиги ва ички ирригация тармоқларининг асосий қисми яроқсиз 
ҳолатга келганлиги суғориладиган экин ерларининг мелиоратив ҳолати ёмонлашишига ва 
йиллар давомида фойдаланишдан чиқиб кетишига олиб келган»
1
. 
Тупроқларнинг унумдордигини сақлаш ва тиклаш бугунги кунда деҳқончилик 
олдида турган энг муҳим масалалардан бири ҳисобланади. Тупроқларнинг унумдорлиги 
қишлоқ хўжалигида экин майдонларидан нотўғри фойдаланиш, минерал ўғитларни 
нотўғри қўлланиши натижасида пасаймоқда.
Маиший чиқиндиларнинг ёқилиши натижасида ҳосил бўладиган кул элементлари, 
атмосферага кўтариладиган тутун таркибидаги турли газлар турли омиллар таъсирида 
тупроққа сўрилади. Бу жараён йил фаслларига қараб тез ёки секин боради. Тупроқларда 
1
Ўзбекистон Республикаси Призидентининг 2019 йил 17 июндаги ПФ-5742-сон ““Қишлоқ хўжалигида ер ва 
сув ресурсларидан самарали фойдаланиш чора-тадбирлари тўғрисида” гиФармони

---

60 
маиший чиқиндиларни қолдиқларини ютиш тезлиги ҳам турлича ўзгаради. 
Тупроқларнинг қай даражада ифлосланганлигини механик таркибдан билиб олиш ҳам 
мумкин (1-расм).