Ta’lim tizimida pedagogik texnologiyalarning ahamiyati. Musiqa darslarida innovatsion yondashuv

Solfedjio fanini o‘qitish metodlari haqida.

XIX asrning oxiri XX asrning boshlarida “intervalli” sistema keng tarqalgan edi. Bu sistema turli tovushlardan tuzilgan intervallarni o‘rganishga asoslangan va unda mashqlar sekvensiyali tuzilmalardan iborat.
“Do-deka uslub” do – majorga asoslangan bo‘lib paydo bo‘lgan har qanday alteratsiya belgilari xromatik o‘zgargan tovush sifatida qabul qilinadi. Bunda do majorning tovushlari “oddiy tovushlar” dab nomlanadi.
Ushbu sistemada ladni his etish qobiliyati yaxshi rivojlanmaydi.
Leningradlik nazariyotchilar o‘z vaqtida “pog‘onali tizim” ustida ish olib borganlar. Bunda lad major va minor gammasining pog‘onalari asosida o‘rganilgan. Uning asosida esa bolgar ustunchasi yaratilgan. Bundan tashqari qo‘l bilan qo‘rsatish gammani kuylash tizimasi rivojlangan.
Shu tizimlarning qatoriga raqamli tizimni ham kiritish mumkin, ya’ni tonika-I, yuqoridagi yetakchi tovush-II, medianta-III, subdominanta-IV, dominanta-V, submedianta-VI, rastki yetakchi tovush-VII.
Ladni his etishni o‘rgatish uchun “garmonik sistemalar ham qo‘llaniladi. Unda akkord asos qilib oliib (T, S, D), pog‘onalar esa akkordning tovushlari sifatida qabul qilinadi.
Bir ton va yarim tonlarni to‘g‘ri ijro etish uchun tetraxordlarni xar hil ko‘rinishda kuylash maqsadga muvofiqdir.
Katta va kichik tersiyalarni, sof 4, sof 5, ort. 4 intervallarini o‘rganishda ham tetraxordlardan foydalaniladi. Seksta va septimalarni sekstakkord, kvartsekstakkord, dominantsertakkordning ikki chekkasidagi tovushlari sifatida o‘rganiladi.
Vengriyalik nazariyotchi Zoltan Koday venger musiqasi asosida yaratgan “relyativ” sistema, ya’ni tovushlarni bo‘g‘inlar bilan aytib kuylash, xozirgi vaqtda ham keng tarqalgan. Bunda o‘rgatish oddiy kuychan tuzilmachalardan boshlanadi. IV-sinfdan keyin esa bunday mashqlar murakkablashib boradi va to‘liq tovushqatorgacha yetkaziladi.
Baraboshkina o‘zining uslubiyotida asta to‘plangan intonatsion ko‘nikmalarga asoslanadi; turg‘un va noturg‘un tovushlar, major va minor tonikalar, iboralar (frazalar) kabi tushunchalardan foydalanadi.
So‘nggi paytlarda Ostrovskiy, Alekseev, Vlyum, Myuller kabi yetakchi pedagoglar tomonidan yaratilgan yangi darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar melodik va garmonik vositalarni kengaytiradi va murakkablashtiradi. Bunda alterastsiya, xromatizm, modulyatsiyalar keng qo‘llaniladi. Har mualliflar turli uslublar ustida ishlab shunday xulosaga keldilarki, solfedjio fanini o‘qitishda faqat garmonik (ya’ni intervallar asosida) yoki faqat turg‘un yoki noturg‘unlikka tayanish noto‘g‘ri bo‘ladi. Ushbu usullar birlashtirilgan xolda qo‘llanishi kerak. Shundagina quyidagi maqsadlarga erishish mumkin:
1. Umumiy musiqiy qobiliyatni va musiqaga ijodiy yondoshishni o‘rgatish;
2. Amaliy ko‘nikmalarning asosi bo‘lgan musiqiy eshitish qobiliyatini hamma tomonlarini birdek rivojlantirish;
3. O‘qitish va tarbiyalash prinsiplarini birlashtirgan holda ongli ravishda fikrlash va mustaqillikni rivojlantirish;
4. Mutaxassislik va boshqa fanlarni o‘rgatishda musiqiy qobiliyatni musiqa san’atining eng yetuk namunalari asosida o‘rgatish.