Таълим йўналиши талабалар учун дарслик

ХИВА НАҚҚОШЛИК МАКТАБИ
Хива нақши Самарқанд, Тошкент, Фарғона, Бухоро нақшидан тубдан фарқ қилади. Ранги жиҳатидан келсак, нақшларнинг умумий ранги кўпинча ҳаво ранг колоритда ишланади. Ранглар кам ишлатилсада, ўзига хос кўркамликка эга (85-расм). Хива нақшида асосан зангори ва яшил ранглар жуда кўп ишлатилади. Хоразм нақшлари бутун юзани геометрик нақшлар билан тўлдириб мовий ва яшил бўёқ беришни яхши кўрганлар. Композиғияда нақшларнинг тузилишига қараганда, асосан новда спиралсимон айланиб-айланиб мураккаб нақшлар ҳосил қилади. Ислмий нақш композиғидан тановда, марғула, шукуфда ва нухот гул, оддий ой гулдан ташкил топади. Бу ислимий нақшлар бошқа шаҳарлардаги наққошлик мактабларида асосан нақшларнинг диномикавийлиги билан фарқ қилади. Кўпинча юлдуз ҳосил қилувчи гирихлар ишлатилиб, орасига спиралсимон ислимий нақш ишлатилади. Хива нақшлари умуман мадохили нақшлар асосида тузилади.
Кейин эса ислимий нақш спиралсимон майда қилиб ишланади. Хива наққошчилик мактабининг намояндалари Абдулла Болтаев, Рўзимат Машарипов, Одамбой Ёқубов, Эшмурод Сапаев ва бошқалар.
Бухоро наққошлик мактаби.

Бухоро нақши ҳамма нақшлардан нақш композиғияларининг мураккаблиги, мукаммаллиги ва жозибадорлиги билан ажралиб туради. Бухоро нақшларида мураккаб гириҳлар аниқ, пухта ўлчамда ишлатилиши ўсимликсимон нақшларнинг ўзига хос санъат билан ишлангани нақшларнинг япроқ, мева, гул барглар ритмига алоҳида эътибор берилиши билан фарқланади.

Самарқанд наққошлик мактаби
Самарқанд нақшлари Тошкент, Фарғона нақшларига ўхшаб кетади. Самарқанд нақшлари ўта гулдорлиги барг ва гулларининг бадиий ҳаракатчанлиги, жонлилиги билан фарқ қилади. Унда мураккаб гириҳлар, билан аниқ бир ритмик такрорланувчан нақшлар композиғияси билан Тошкент нақшларига ўхшаш. Аввал зангори ранг гаммасида кўп нақш бажарилган бўлса, ҳозир эса яшил ранг гаммасида кўпроқ нақшлар бажарилади. Самарқанд наққошлик мактабини яратишда «Уста Раҳмонқўл, уста Жамолиддин (Миржамол), уста Маҳмуд, уста Абдужаббор, уста Абдузоҳид, уста Шариф, уста Аминжон, уста Бақо» кейинчалик уста Жалол ва Болта Жалиловлар каби наққошлар асос солдилар ва бебаҳо ҳиссаларини қўшдилар.