Tajriba ishi-1 texnika xavfsizligi Qoidalari

3.1-rasm. Tajriba qurilmasi.

1-ventilyator; 2-zadvijka; 3-diafragma; 4-rotametr; 5,6,7-ventillar; 8,9 va 10-gidravlik qarshiligi o‘lchanadigan quvurlar; 11-qiya difmanometr.

Ishni bajarish davomida qaysi bir quvurning gidravlik qarshiligi aniqlanayotgan bo‘lsa, o‘sha quvurning ventili ochiq, qolgan quvurlarniki esa yopiq bo‘ladi. Xuddi shunday uchchala quvurning qarshiligi ketma-ket aniqlanadi.

Oqayotgan xavoning tezligi 4-rotametr ko‘rsatishiga qarab aniqlanadi va 5-6-7-ventillar yordamida o‘zgartirib turiladi. Quvurlarning gidravlik qarshiligi esa 11-qiya difmanometr bilan o‘lchanadi.

Sinov savollari

1. 
   Quvurlarning gidravlik qarshiligi nima?
   
2. 
   Gidravlik qarshilikning kanday turlari bor?
   
3. 
   Oqimning uzluksizlik tenglamasini yozing.
   
4. 
   Ishqalanish va mahalliy qarshilik koeffitsientlari tajribada qanday topiladi?
   

4-tajriba ishi

Trubalarning maxalliy qarshiliklarini aniqlash
Ishni bajarish tartibi

Ishni boshlashdan oldin Xavo bosh quvuridagi shu ishga tegishli bo‘lmagan ventillar, shuningdek 5,6 va 7 ventillarning ikkitasi yopib qo‘yiladi. Xavo bosh quvuridagi 2-zadvijka to‘liq ochib qo‘yiladi. qaysi quvurning qarshiligi aniqlanadigan bo‘lsa, uning ventilini ochiq qoldirish mumkin. SHundan keyin 1-ventilyator ishga tushiriladi. Dastlab tekis trubaning qarshiligini o‘lchagan ma’qul. Buning uchun 5-ventil ozroq ochiladi. Bunda xavoning 8-trubada tezligi 10 m/s atrofida bo‘lishi keraq Xavoning quvurlardagi tezligi sarf tenglamasidan topiladi. Buning uchun xajmiy sarf rotametr yordamida o‘lchanadi. quvurning gidravlik qarshiligi va uning ichidagi xavoning tezligi daftarga yoziladi. SHu quvurning o‘zida tajriba yana ikki, uch marta,ya’ni tezlik 15, 20 va 25 m/s atrofida bo‘lgan xol uchun takrorlanadi. Keyin qarshiligi o‘rganilgan 8-quvurning 5-ventili yopiladi va keyingi 9-quvurning 6-ventili ochiladi.Bu quvurning gidravlik qarshiligi xam xavoning yuqorida ko‘rsatilgan tezliklari uchun o‘lchanadi. SHu tartibda 10-o‘rama trubaning ham gidravlik qarshiligi aniqlanadi.

Har safar tekshirilayotgan quvurning ventili ochiq, qolgan quvurlarniki esa yopiq bo‘ladi.
Tajriba natijalarini ishlash va xisobot tuzish
Quvurlardan oqayotgan xavoning o‘rtacha tezligi q sarf tenglamasidan topiladi. Bu erda V- xajmiy sarf ; m³/s, S- oqimning ko‘ndalang kesim yuzi, m².

Ishqalanish koeffitsienti tenglamadan, maxalliy qarshilik koeffitsientlari esa tenglamadan topiladi. englamadagi R_M faqat maxalliy qarshilik uchun yo‘qotilgan bosim, o‘sha maxalliy qarshilik o‘rnatilgan quvurning umumiy R_UM yo‘qotilgan bosimidan maxalliy qarshiligi bo‘lmagan quvurning R yo‘qotilgan bosimini ayirish yo‘li bilan aniqlanadi, ya’ni R_MR_UM -R.

SHundan keyin o‘lchangan va hisoblangan kattaliklar hisobot jadvaliga yoziladi.
3.1- jadval

N	Kattaliklarning nomi	Belgisi va birligi	Formulasi	Tajriba
				1	2	3
1	2	3	4	5	6	7
1.	Havoning sarfi	V, m^3/s	O‘lchanadi
2.	Havoning tezligi	, m/s	V/S
3.	Reynolds soni	Re	Red/
4.	Mahalliy qarshiligi bo‘lmagan quvurda yo‘qotilgan bosim	h1,mm.suv.ust. R,Pa	O‘lchanadi Rsuvgh1
5.	Pachoqlangan quvurda yo‘qotilgan umumiy bosim	h2,mm.suv.ust. Rp.um, Pa	O‘lchanadi Rp,­umsuvgh2
6.	O‘rama quvurda yo‘qotilgan umumiy bosim	h3,mm.suv.ust. Ro‘r.um., Pa	O‘lchanadi Ro‘rama umsuvgh3
7.	Ishqalanish koeffitsienti	l	l2dP/^2
8.	Pachoqlanganquvurdagimahalliyqarshilikkoeffitsienti	p	p2(Rp.um.-R)/ (^2)
9.	O‘rama quvurdagi mahalliy qarshilik koeffitsienti	o‘rama	o‘.q2(Ro‘r.-R)/ ^2)

Tajriba natijalarini ishlaganda havoning zichligini 1,29kg/m³, qovushoqligini 0,017. 10^-3 Pas.deb qabul qilish mumkin.

Quvurlarning ichki diametri d21 mm, ishchi uzunligi (bosim namunalari olinadigan joylari orasidagi masofa) esa 2,28 m ga teng.
Sinov savollar

1. 
   Oqimning uzluksizlik tenglamasini yozing.
   
2. 
   Ishqalanish va mahalliy qarshilik koeffitsientlari tajribada qanday topiladi?
   
3. 
   Қувурнинг эквивалент ғадир-будирлиги қандай топилади?
   
4. 
   Ишқаланиш коэффициенти Рейнольдс сонига қандай боғлиқ?
   
5. 
   Иш бўйича хулоса.
   

5-тажриба иши

Суюқликларнинг тезлиги ва сарфини Питр-Прантда найчаси билан ўлчаш

Maqsad: Suyuqliklarning tеzligi va sarfini o`lchash asboblari bilan tanishish.

Nazariy qism. Kimyo sanoatining barcha korxonalarida suyuqliklarning tеzligi

va sarfini o`lchash uchun drossеl asboblar va pnеvmomеtrik trubalar kеng ishlatiladi.

Ochiq oqimda suyuqlikning tеzligi Pito naychasi bilan o`lchanadi. U kichik

diamеtrli bukilgan nay bo`lib, harakatlanayotgan suyuqlik oqimi yo`nalishiga ochiq, uni qarama-qarshi qilib o`rganiladi va nayning o`qi oqim yo`nalishiga mos tushadi. Bu nayning vеrtikal qismida suyuqlik dinamik bosimga tеng bo`lgan balandlik h ga ko`tariladi, ya'ni:

Amalda oqim yo`nalishida nayning bo`lishi tеzlikning umumiy taqsimlanishiga

ta'sir qiladi, shuning uchun formulaga tuzatish koeffitsiеnti kiritiladi.

α – sarf koeffitsienti bo`lib, uning qiymati har qaysi nay uchun tajriba yo`li bilan topiladi.

Yopiq trubalarda suyuqlik oqimining tеzligini aniqlash uchun Pito naychasi