TahiR’Ül mevlevi’NİN İslam tariHÇİLİĞİ Özet

İnternet Adresleri:

www.diledebiyat.net (e.t.15.12.2013).

Mevlevilik İslamiyeti en Naif Yaşama Biçimidir, http://www.netpano.com/mevlevilik-islamiyeti-en-naif-yasama-bicimidir/ e.t.19.01.14

Molla Cami, Mir’at-ül Akaid, çev.Abdurrahman Hulusi, İstanbul, 1277/1861 http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=njp.32101077095782;view=1up;seq=5 e.t.31.12.13

Ortadoğu tarihinde sınıflaşmaya karşı ilk büyük halk hareketi
Mezdek İsyanı

http://www.bilimvegelecek.com.tr/?goster=1590 e.t.19.01.14

Sebilürreşad, http://tr.wikipedia.org/wiki/Sebilürreşad e.t. 03.01.2014
Tahir’ül Mevlevi,

http://www.cevaplar.org/index.php?content_view=4130&ctgr_id=98 e.t. 22.01.14
Tahir’ül Mevlevi – (1877-1951) Edebiyat tarihçisi, Yazar ve Şair, 2012, 3.

http://www.liseedebiyat.com/index.php/byografler/213-cumhuryet-doenem/2123-tahirulmevlevi.pdf e.t.30.12.2013

Tahir’ül Mevlevi http://www.mevlevider.net/default.aspx?mi=251 e.t. 2.1.14

Tahir’ül Mevlevi, Hayatı ve Eserleri, http://www.semazen.net/sp.php?id=186 e.t.18.01.14

Tahir’ül Mevlevi – Şair Ali İffet Merhum Hakkında http://farsedebiyati.blogspot.com/2009/05/sair-ali-iffet-merhum-hakkinda.html e.t.03.01.2014

Tahir’ül Mevlevi, “Mesnevi’nin İlk 18 Beytinin Şerhi”, http://www.semazen.net/sp.php?id=325 e.t. 03.01.14
Mahfil / Sırat-ı Müstakim → Sebilür Reşad / Beyanülhak Makaleler http://ktp.isam.org.tr/makaleosm/recordlist.php?-skip=0&-max=10&YazarEmekci=Tahir

EKLER

1^ Atilla Şentürk, Tahir’ül Mevlevi – Hayatı ve Eserleri, Nehir Yay., İstanbul, 1991, 1.

2^ Tahir’ül Mevlevi, Divan-ı Tahir’ül-Mevlevi, çev. Atilla Şentürk, Üniversite Kütüphanesi, TY.9387, İstanbul, 1352/1922 vr.2a, 7a, 119a.

3^ Tahir’ül Mevlevi, Divan-ı Tahir’ül-Mevlevi, 1352/1922, vr. 2a.

4^ A.Şentürk, 1991, 3-4.

5^ Tahir’ül Mevlevi, Divan-ı Tahir’ül-Mevlevi, 1352/1922, vr. 2a.

6^ A.Şentürk, 1991, 2.

7^ Sadi Aytan, “Tahir’ül Mevlevi, Hayatı ve Eserleri”, İslamın Nuru Beyânülhak, nr. 50, 1912.

8^ Tahir’ül Mevlevi, Divânı Tâhir-ül Mevlevî, Üniversite Kütüphanesi, TY.9387, 1352/1922, vr.l31a-137b.

9^ İlköğretim, Meşrutiyet döneminde iki kısma ayrılmıştır. Bunlar, geleneksel eğitimi sürdüren “Mekatib-i sıbyaniye” ve “Mekatib-i iptidaiye”dir. Tanzimatçıların eskiye değiştirmeden yenisini yapmak siyasetine paralel olarak daha 1863’lerde sıbyan okulları düzeyinde iptidai adıyla yeni okulların açılması düşüncesi ortaya atılmıştır. Bu düşünce, ancak 1872 yılında açılan “iptidai numune mektebi” ile uygulamaya geçmişti. İlköğretimdeki bu ikilik, görünüşte “sıbyan mektebi” ve “iptidai mektebi” olarak; temelde ise “usul-ü atika” ve “usul-ü cedide” olarak uzun süre devam etmiştir (B.Kodaman, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, TTK, İstanbul, 1999).

10^ Medrese, nr.4, Receb 1331-27 Mayıs 1329; akt. A.Şentürk, 1991, 5.

11^ Tâhir'ül Mevlevi, Mecmua-i Eşâr, Üniversite Kütüphanesi, İstanbul, 1937, vr. 17a. (İbnülemin Mahmud Kemal İnal kitapları, T.293I içinde İbnülemin'e teslim edilmiş hâl tercümesi varakları).

12^ A.Şentürk, 1991, 6.

13^ İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şâirleri, cüz.10, Dergah Yay., İstanbul, 1940, 1857.

14^ Osman Ergin, Türkiye Maârif Târihi, cilt II, Eser Neşriyat, İstanbul, 1940, 595.

15^ Tâhir'ül-Mevlevî'nin "22.10.931" tarihli memuriyet sicili, 11.

16^ İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Hattatlar, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1955, 459.

17^ Mecmua-i Eşar, içindeki varaklar, vr. 2a.

18^ Ebulula Mardin, Huzur Dersleri, c.II-lII, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1966, 260-61, 930.

19^ Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, c.II, Meral Yay., 1972, (1311, 87); Ali Seydî & Ali Reşad & Mehmed İzzet, Dairetül Maarif, c.II, Dersaâdet, 1333, 1378-1379; İbnülemin Mahmud Kemal İnal,, Son Asır Türk Şairleri, cüz.2, Türk Tarih Encümeni Yay., İstanbul, 1931, 326-329.

20^ Hüseyin Vassaf, Sefıne-i Evliya, Süleymaniye Kütüphanesi, YB. 2305, c.I, 1318/1901, 325.

21^ Mahfil, nr. 36, 1341; krş. Hüseyin Vassaf, Esadname, Süleymaniye Kütüphanesi, YB, 2098, 1339/1920, vr.87b.

22^ Mahfil, nr.39. Muharrem 1342/1923; krş. Es'ad-nâme, 1339/1921, vr.87b.

23^ Mahfil, nr.45, Receb 1342/1923.

24^ Şefik Can, “Yenikapı Mevlevihanesinin En Son Mesnevihanı Tahir’ül-Mevlevi”, SÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi, II. Milletlerarası Osmanlı Devletinde Mevlevîhâneler Kongresi Tebliğler Özel Sayısı, II (2), Mayıs, Konya, 1996, 98.

25^ İslami edebiyatta pend-name, irşad-name ve nasihat-name adlarıyla tanınan dini-ahlaki öğüt içerikli türün ilk örneklerinden biri, Feridüddin-i Attar’a ait olduğu düşünülen Pendname’dir. bilim, uyarıcı ders ve bilgelik kavramları doğrultusunda işlenmiş olan Pend-name, hem mutasavvıflar hem de halk tarafından yüzyıllar boyu yakınlık görmüş bir yapıttır (Necmiye Alkış, Tercüme-i Pendname-i Feriduddin Attar (Edisyon-Kritik ve Tahlili),İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul-1953, XXV+86 s., L.T..).

26^ Mahfil, nr. 36, 1341 Ramazan/1923.

27^ Mahfil, nr. 39, 1341 Ramazan/1923.

28^ Tahir'ül-Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul, 1345 (1926), vr.304a.

29^ Mahfil, nr.35, 1341 Ramazan/Nisan 1923.

30^ Mecmua-i Eş'âr, içindeki varaklar, vr. 2a.

31^ İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şâirleri, cüz. 10, İstanbul, 1940, 1833-1835; Sadeddin Nüzhet Ergun, Türk Şâirleri, c.II, İstanbul, 1946, 939-946.

32^ Recep Dikici, “Tahir El-Mevlevi ve Ermeni Terziyan ile Dini ve Edebi Müzakeresi”, İpek Yolu Dergisi, 2011.

33^ Mahfil, nr. 59, Ramazan 1343/1925.

34^ Bedi N. Şehsuvaroğlu, Eczacı Yarbay Nayzen Halil Can (1905-1973), Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul, 1974, 39-44.

35^ Mecmua-i Eşar içindeki varaklar, vr. 4a.

36^ Bir gazelin her iki dizesinin başına aynı ölçüde üç dize ekleyerek oluşturulan nazım biçimidir. Tahmis genellikle başka bir şairin gazeline yapılırsa da, kendi gazellerinden tahmis oluşturan şairler de vardır. başarılı bir tahmis'te asıl beyit ile eklenen dizeler anlam bakımından kaynaşmış olmalıdır. Başa eklenen üçer mısra gazelin matlası ile aynı kafiyede olur. Diğer beyitlere eklenen üçer mısra ise o beyitlerin ilk mısraları ile kafiyelidir (www.diledebiyat.net e.t.15.12.2013).

37^ Saadeddîn Nüzhet Ergun, Türk Mûsikîsi Antolojisi, c.II, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İslanbul, 1943, 672.

38^ Tâhir'ül-Mevlevî'nin "22.10.931" tarihli memuriyet sicili, 11.

39^ Hüseyin Vassaf, Sefine-i Evliya, Süleymaniye Kütüphanesi, YB. 2305, c.I, İstanbul, 1318/1901, 327.

40^ Mecmua-i Eşar, içindeki varaklar, vr. 6a-7a.

41^ Mecmua-i Eşar, içindeki varaklar, vr. 6a-7a.

42^ Hücrenişin: Mevlevihanelerde 1001 gün çile çıkarıp, dede sıfatını kazanan ve aynı zamanda tekke içerisinde bir hücre (oda) sahibi olan kişiye verilen sıfat.

43^ Mahfil, nr. 50, 1342 Zilhicce/1924.

44^ Tahir'ül Mevlevi, Mirat-i Hazret-i Mevlana, Tahir Dede Kütüphanesi Yay., İstanbul, 1315/1899, dış arka kapak îlanı.

45^ Tahir'ül Mevlevi, Divânı Tâhir'ül-Mevlevî, hâl tercümesi kısmı, 1352/1934, vr. 8b.

46^ Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. c.I, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1333/1903, 86.

47^ Gülbün Mesara, “Medresetü’l Hattatin Yılları ve Ötesi”, Antik ve Dekor, sayı: 17, İstanbul, 1992, 60-64.

48^ Mecmua-i Medâyih-i Hazret-i Mevlânâ, çev. Vasıf, Alem Matbaası Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaası İstanbul, 1315 (1898), Tahir'ül Mevlevi'nin yazdığı mukaddime.

49^ Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri, c.II, 1333/1903, 126.

50^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, 1345 /1926, vr.6b.

51^ İkdam, nr. 1908, 12 Cemadiülahire 1317 (18 Ekim 1899)-14 Teşrinievvel-i rûmî 1315/26 Ekim 1899.

52^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, (1345 / 1926), vr.6b.

53^ İkdam, nr. 1910, 14 Cemâdiülâhire 1317-16 Teşrinievvel-i rûmî 1315-28 Teşrinievvel-i efrencî 1899.

54^ Tahir Olgun, Şeyh Celaleddin Efendi, Matbaa-yi Mekteb-i Sanayi, İstanbul 1908, 6.

55^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayâtım, vr.9a.

56^ Sadettin Nüzhet Ergun, Türk Musikisi Antolojisi, Rıza Koşkun Matbaası, İstanbul, 1943, 717-718.

57^ Salname-i Nezareti Maarifi Umumiye (dördüncü sene), Matbaa-i Amire, 1319/1901, 675.

58^ İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri, cüz.10, İstanbul, 1940, 1858.

59^ Tahir’ül Mevlevi 'nin 22.10.1931 tarihli memuriyet sicilinden.

60^ Songül Keçeci Kurt, “Osmanlı Devleti’nde Türklerin Açtığı Özel Mektepler”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt:9, sayı:19, Hatay, 2012, 105-123.

61^ Tahir’ül Mevlevi, Edebiyat Lugatı, Enderun Yay., İstanbul, 1973, 9.

62^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayâtım, 1345/1926, vr. 14.

63^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayâtım, 1345/1926, vr. 14.

64^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, 1345/1926, vr.37.

65^ Mehmed Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, c.I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1971, 79.

66^ Abdülbakî Gölpınarlı, Mevlânâ'dan Sonra Mevlevîlik, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1953, 410.

67^ Osman Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, c.lll, Osmanbey Matbaası, İstanbul, 1941, 834.

68^ Hey'et-i İdare ile Muallimin ve Müsdahdemin Kayıd Defteri, (98 tarihinden itibaren), vr.10, Darüşşafaka Arşivi.

69^ Tahir Olgun & Abdullah Sert, Müslümanlığın Medeniyete Hizmetleri, Bahar Yay., İstanbul, 1974, 5.

70^ Ceride-i İlmiye, nr..l4, Şaban 1335/1917, 133; İlmiye Salnamesi, Amire Matbaası, İstanbul, 1334/1916, 239.

71^ Agah Sırrı Levend, Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 1960, 387-388.

72^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, 1345/1926, vr.40-41.

73^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, 1345/1926, vr.49.

74^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, 1345 1926, vr.47.

75^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, 1345/1926, vr.133-134.

76^ Tarık Zafer Tunaya, Türkiye'de Siyasi Partiler 1859-1952, Doğan Kardeş Matbaası, İstanbul, 1952, 462-463.

77^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayalım, vr.48.

78^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayalım, vr.51-52.

79^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayalım, vr.54.

80^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayalım, vr.105.

81^ Peyam-ı Sabah, nr.597, 13 Zilkade 1338 - 30 Temmuz 1920.

82^ Tahirül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, vr.49.

83^ http://ktp.isam.org.tr/makaleosm/recordlist.php?-skip=0&-max=10&YazarEmekci=Tahir

84^ Mahfil, nr. 18, Rebiülahir 1340 / Aralık 1921.

85^ Mahfil, nr. 22-23, Cemadiülahire 1340 / Ocak-Şubat 1922.

86^ Mahfil, nr. 37, Zilkade 1341 / Haziran-Temmuz 1923.

87^ Mahfil, nr.42, Rebiülahir 1342 / Kasım-Aralık 1923.

88^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayalım, vr.105.

89^ Tahir Olgun,Mesnevi Dersleri, cüz. 1, İstanbul, 11 Şubat 1949, 4.

90^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, 1345/1926.

91^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, 1345/1926, vr.118.

92^ Tahir Olgun, Mesnevi Dersleri, cüz. 1, İstanbul 11 Şubat 1949, 4.

93^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayatım, 1345/1926, vr.l26.

94^ Osman Ergin, Türkiye Maarif Tarihi, İstanbul 1340.

95^ Mahir İz, Yılların İzi, İrfan Yay., İstanbul, 1975, 185.

96^ Mahir İz, Yılların İzi, İrfan Yay., İstanbul 1975, 30.

97^ Cumhuriyet, nr.569, 8 Kânunievvel 1341/1925 – 21 Cemadiülevvel 1341/1925.

98^ Tahir’ül Mevlevi, Matbuat Alemindeki Hayâtım, 1345/1926, vr.l47.

99^ Cumhuriyet, nr.582, 21 Kânumevvel 1341/1925 – 5 Cemâdiülâhir 1344.

100^ Cumhuriyet, nr.585, 23 Kânunievvel 1341/1925 – 8 Cemâdiülâhir 1344.

101^ Necip Fâzıl Kısakürek, Son Devrin Din Mazlumları, Büyük Doğu Yay., İstanbul 1974, 101-102.

102^ Hakimiyeti Milliye, nr.l642, 12 Receb 1344 - 27 Ocak 1926.

103^ Hakimiyeti Milliye, nr.1648, 18 Receb 1344 - 3 Şubat 1926.

104^ Hakimiyet-i Milliye, nr..l649, 19 Receb 1344 - 4 Şubat 1926.

105^ Bu belgelerin bir kısmı, Süleymâniye Kütüphanesi’ne gelen belgeler arasındadır.

106^ Tahir'ül-Mevlevi’ye ait vesikalar (II), Süleymâniye Kütüphanesi, F.S. Türkmen, 181, vr.l4.

107^ A.g.e.

108^ A.g.e.

109^ A.g.e.

110^ Tâhir'ül-Mevlevî'ye Ait Bazı Vesikalar (II). vr.21.

111^ A.g.e., vr.22.

112^ İstanbul Kütüphaneleri Tarih - Coğrafya Yazmaları Katalogları, 1. Türkçe tarih yazmaları, 1. fasikül, seri: 1, no.l, İstanbul, 1943, IV.

113^ A.g.e., vr.23.

114^ Bu yazışmaların asıl ve kopyaları Süleymaniye Kütüphanesi’ndedir.

115^ Dîvân'ındaki biyografisine sonradan düşürülen bir dipnotta makbuz tarihinin 18 Kânunievvel 1944, numarasının ise cilt 44/varak 11 olduğu belirtilmiş.

116^ Aynı albüm, vr.27.

117^ İslam Yolu, nr.6, 11 Kasım 1948 - 9 Muharrem 1968.

118^ Mevlevi tabirlerindendir. Konya'da Mevlana'nın türbesi dışında ve kıble yönündeki büyük kabristana verilen isimdir.

119^ Vakit, nr.12114-1362, 23 Haziran 1951;Son Posta, nr.5637-1876, 22 Haziran 1951; Yeni Sabah, nr.5085, 22 Haziran 1951.

120^ Tahir’ül Mevlevi, Edebiyat Lugati, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1973, 6-11.

121^ Tahir’ül Mevlevi, Mir’at-ı Hazret-i Mevlana, Cemal Efendi Matbaası, İstanbul, 1315/1896, 30 s.; Tahir Olgun, Mir’at-ı Hazret-i Mevlana, haz. Mehmet Veysi Dörtbudak, Rumi Yay., Konya, 2008.

122^ Abdullah Arı, “Tahir’ül Mevlevi, - Mir’at-ı Hazret-i Mevlana”, Sufi Araştırmaları, cilt:3, sayı:5, Manisa, 2012, 115-116.

123^ Ali Temizel, 2009, 47.

124^ Neslihan Koç Keskin, “Tahir’ül Mevlevi’nin Hilye’si’ne Göre Mevlana”, Erdem Dergisi, sayı:50, 2008, 197-222.

125^ Tahir Olgun, Mir’at-ı Hazret-i Mevlana, haz. Mehmet Veysi Dörtbudak, Rumi Yay., Konya, 2008.

126^ Tahir’ül Mevlevi – (1877-1951) Edebiyat tarihçisi, Yazar ve Şair, 2012, 3.

http://www.liseedebiyat.com/index.php/byografler/213-cumhuryet-doenem/2123-tahirulmevlevi.pdf e.t.29.12.2013.

127^ Tahir’ül Mevlevi, Farsça Divançe ve Tercümesi, haz. Yusuf Öz, Yakup Şafak, Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Konya, 2003, 24-96.

128^ Mehmet Atalay, Tâhirü’l-Mevlevî’nin Farsça Divançesi ve Tercümesi, Çantay Kitap Kırtasiye, İstanbul , 2007.

129^ İbrahim Kunt, “Tahir’ül Mevlevi’nin Farsça Divançesi ve Tercümesi (Tanıtım)”, Nüsha, yıl: III, sayı: 9, 2003, 205-206.

130^ Tahir’ül Mevlevi, Dest-aviz-i Farsi-hanan, İstanbul, 1325.

131^ Tahir’ül Mevlevi – (1877-1951) Edebiyat tarihçisi, Yazar ve Şair, 2012, 3.

http://www.liseedebiyat.com/index.php/byografler/213-cumhuryet-doenem/2123-tahirulmevlevi.pdf e.t.29.12.2013.

132^ Tahir’ül Mevlevi, Tedrisat-ı Edebiyyeden Nazım ve Eşkal-i Nazım, İstanbul, 1329.

133^ Tahir’ül Mevlevi: Edebiyat Lugati, haz. Kemal Edip Kürkçüoğlu, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1973, 184 s.

134^ Edebiyat ve Söz Sanatı Terimleri Sözlüğü, Arı Matbaası, TDK Yay., Ankara, 1948, 146 s.

135^ Tahir’ül Mevlevi, Divan Edebiyatı Istılahları, İslam Yolu, 1951; İSAM Ktp., nr.9153.

136^ Tahir’ül Mevlevi, Şeyh Sadi’nin bir Sergüzeşti, Muslihiddin Sadi-i Şirazi, müt. Mehmed Tahir el-Mevlevi (Olgun), Asır Matbaası, İstanbul, 1327/1908, 48 s.

137^ Esra Çakar, “Tahirü’l Mevlevi’nin İlk Metin Şerhi Denemesi: ‘Şeyh Sa’di’nin Bir Sergüzeşti’’”, Doğu Araştırmaları, sayı: 10, 2012, 47-74.

138^ Sûmenât: Hindistan’ın Gucerât sahilinde eski bir şehir idi ki derununda gayet cesîm u fevkalâde müzeyyen bir puthane vardı. Sultan Mahmud-ı Gaznevî, Sûmenât’ı fethedince puthane dahilindeki altın ve gümüşü iğtinam eyleyerek tezyinatından çoğunu payitahtı bulunan Gazne’ye getirmiş. Burhân-ı Kâtı’ın beyanına göre puthanedeki sanem-i a’zamı da kırdırdıktan sonra darüssaltanasındaki camiin kapısına eşik yaptırmış. Sultan Mahmud’un vefatını müteakip Sûmenât puthanesi yeniden kesb-i imrân eylemiş olmalı ki Şeyh Sadi orada fildişinden masnu’ bir put görmüş. Çünkü Sultan Mahmud 421 tarihinde vefat etmiştir. (Yazarın notu)

139^ Tahir’ül Mevlevi, Başlangıcından Tanzimat Devrine Kadar Edebiyat Tarihimize Dair Manzum Bir Muhtıra, İttifak Matbaası, İstanbul, 1931, 156 s.

140^ A.Şentürk, 1991, 100.

141^ Tahir’ül Mevlevi,