* Osmanlı dışındaki devletler ile yapılacak olan barış antlaşmalarının esasları belirlenmiştir.
* Milletle cemiyeti’nin kurulma kararı alındı
* İzmir İtalya’dan alınarak Yunanistan’a verildi.
Monroe Doktrini 1823
* Paris Konferansından sonra ABD, Avrupa siyasetinden çekilerek Monroe Doktrinine geri dönmüştür.
* ABD Başkanı Monroe, Avrupa’nın kendi kıtasına karışmamasını, buna karşılık ABD’nin de Avrupa sorunlarına karışmamayı dış politikada ilke olarak kabul etmiştir.
I. Dünya Savaşı Sonunda İmzalanan Ateşkes Antlaşmaları
Almanya
Avusturya
Macaristan
Bulgaristan
Osmanlı / TBMM
Versay
Sen Jermen
Triyanon
Nöyyi
Sevr / Lozan
I. Dünya Savaşı’nın Sonuçları
* Çok uluslu imparatorlulardan bazıları parçalandı.
* Yeni devletler kuruldu.
(Yugoslavya, Çekoslovakya ve Polonya )
* Dünya barışı için Milletler Cemiyeti kuruldu.
* İlk kez kimyasal silah, denizaltı ve tank bu savaşta kullanıldı.
* Sivil Savunma Teşkilatı kuruldu.
* Rusya’da Komünizm, Almanya’da Nazizm ve İtalya’da Faşizm rejimleri ortaya çıktı.
* Yenilen devletlere ağır antlaşmalar imzalatılması II. Dünya Savaşı’nın başlamasına neden olmuştur.
Not: Dünya barışını korumak için Küçük Antant, Locarno Barışı ve Kellog Paktı gibi antlaşmalar yapılmıştır.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ve Orta Asya’daki Türk Toplulukları
Çarlık Rusyası’nın Yıkılışı ve Bolşevik İhtilali * Petersburg’da kadın işçilerinin başlattığı grev askerlerinde katılımı ile devrime dönüşmüştür.
* Çar Nikola tahtan çekilmesi ile Duma (meclis) üyeleri yönetimi devralmıştır.
* Bolşevikler sürgündeki Lenin’nin Petersburg’a gelmesi üzerine yönetimi ele geçirdiler. (Ekim 1917)
* 3 Mart 1918’de İttifak devletleri ile Brest – Litovsk Antlaşması imzalandı.
* İtilaf devletlerinin desteklediği Çar yanlısı Beyaz Ordu mağlup edildi.
*Devlet 1 0cak 1923’te Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) adını aldı.(Federasyona dönüştürüldü.)
* Yönetim Sovyetler Birliği Komünist Partisinin kontrolünde idi.
* Lenin ölünce yerine Stalin geçti.
* Stalin I. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nı uyguladı.
* 1950’de Sibirya’daki petrol, gaz, maden rezervleri işletilmeye başlandı.
Not: Bolşevikler potansiyel liderleri öldürerek karşı direnme engellenmiştir. Böylece ideolojik ve kültürel dönüşümle bölgede hâkimiyet sağlanmak amaçlandı.
Rusların Orta Asya’yı İstilası
* Orta Asya’da Kazan, Kırım, Ejderhan, Kasım ve Sibir gibi Türk hanlıkları kurulmuştur.
* Ruslar ilk olarak Kazan Hanlığını ele geçirdiler.
* Rusya, Uygur Türklerinin yaşadığı Doğu Türkistan hariç Türk bölgelerinin hepsi işgal etmişlerdir.
* 15 Ağustos 1905’te Yusuf Akçura ve İsmail Gaspıralı gibi aydınların etkisi ile Rusya Müslümanları I. Kongresi toplandı.
* Müslüman Birliği Partisi kurularak Duma’ya temsilciler gönderildi.
SSCB Yönetimindeki Türk Topluluklarının Durumu
* İlk olarak Tatar Türkleri Ufa şehrinde 29 Kasım 1917’de İdil Ural Devleti’ni kurdular.
* Kazaklar 13 Aralık’ta Alaş Orda Özerk Cumhuriyetini kurdular.
* Hokand’da toplanan V. Müslümanlar Kongresi’nde Özerk Türkistan Cumhuriyeti’ni kurdular.
* Sovyetler Birliği’nin kurulduğu sırada yaşanan karışıklıktan yararlanan Türkler, Başkurdistan Sovyet, Harezm Halk, Türkistan ve Kırgız Muhtar Cumhuriyetlerini kurdular.
Sovyetler Birliği’nin Asimile(Ruslaştırma) Siyaseti
İdari Sovyet Hâkimiyeti
* Bölgede yönetime Rus yada Sovyet yanlıları getirildi
İktisadi Sovyet Hâkimiyeti
* Bölge fakirleştirilip Sovyetlere muhtaç hale getirildi.
Kültürsüzleşme
* Türkistan’ın parçalanması(Türkler arasındaki birliğin bozulması )
* Dil ve tarihin yok edilmesi * Dini ve kültürel değerlerin yok edilmesi
Zorunlu Göç
* Türkleri Türkistan’dan uzaklaştırırken buraya Türk olmayanları yerleştirmiştir.
BASMACI HAREKETİ
* Türkistan’ın bağımsızlığı için faaliyet gösteren Türklerin ayaklanmalarına verilen genel addır.
( Baskın yapan, hücum eden - Ruslar bu adı verdi. )
* Türkistan (Fergana) Hükümeti kuruldu.
* Enver Paşa 1921’de Basmacı hareketine katılmış ve 1922’de bir çatışmada şehit edilmiştir.
* Ruslar, 1931’de Basmacı Hareketine son verdiler.
* 1936’da Sovyetlere bağlı Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Türkmenistan Cumhuriyetleri kuruldu.
Ortadoğu’da Manda Yönetimlerinin Kurulması
*Manda Sistemi: Kendini idare edemeyen toplumun başka bir devlet tarafından idare edilmesidir.
* Ortadoğu, Güneybatı Asya’da olup, Akdeniz’den Pakistan’a kadar uzanır, Arap Yarımadasını içine alır.
* Coğrafi konumu, yer altı (petrol) ve yer üstü kaynakları bakımından önem arz etmekte idi.
* Gizli Antlaşmalar Rusya savaştan çekilince Dünya kamuoyuna 1917’de Rusya tarafından duyuruldu.
* San Remo Konferansı’nda Fransa, Suriye Lübnan’ı; İngiltere, Irak, Filistin, Ürdün ayrıca Mısır ve Kıbrıs’ı kendisine bağlamıştır.
* İtilaf devletleri Wilson ilkelerine etkisizleştirmek için Ortadoğu’da manda yönetimleri kurdular.
Arabistan Yarımadası * Mekke Emiri Şerif Hüseyin kendisini Arap Ülkeleri Kralı oğullarını da Irak ve Ürdün kralı olarak ilan etti.
* Necid Emiri Abdülaziz ibni Suud, Hüseyin’i yenerek 1937’de Suudi Arabistan Krallığını ilan etti.
* İngiltere, Yemen’in bağımsızlığını tanıdılar.
Irak
* San Remo’da Irak İngiliz mandasına bırakıldı.
* İngiltere 1930’da Irak’ın bağımsızlığını tanıdı.
Ürdün
* 1922’de İngiliz mandasına bırakıldı.
* 1946’da Ürdün bağımsızlığını ilan etti.
Filistin
* İngiliz mandasına bırakılmıştı. Bölgede Yahudi devleti kurulması sorun teşkil etmiştir.
Mısır
* 1882’de Mısır İngiltere tarafından işgal edilmiştir.
* İngiltere 1922’de Mısır’ın bağımsızlığını tanıdı.
* İtalya’nın Habeşistan’ı işgali ile Mısır’ın önemi arttı.
Fransa ve Ortadoğu
*San Remo’da Fransa Suriye ve Lübnan’ı aldı.
* 1926’da Lübnan, 1930’da Suriye’ye bağımsızlık verildi. ( Fransa mandası kısmen de olsa devam etti.)
* İtalya ve Almanya’nın bölgede nüfuzlarını arttırma girişimleri üzerine Fransa 1946’da Suriye ve Lübnan’dan tamamen çekildi.
Uzakdoğu’da Yeni Bir Güç : Japonya
* 16 yy da Japonya’da Hıristiyanlığı yaymaya çalışması Şogun (yönetimi elinde tutan ordu komutanı) tarafından engellendi.
* 1854’te ABD ile Dostluk Antlaşması ve batıya açılımı ülkede tepki ile karşılanmış, Şogun ülke yönetimindeki etkisini kaybetmiştir.
* 1867’de tahta geçen Mutsuhito, 1868’de Meji Restorasyon Dönemi reform süreci başlattı.
* Batı tarzı hükümet kuruldu, Giyim kuşamda batı örnek alındı. Başkent Tokyo( Edo)’ya taşındı.
* Sanayisi gelişen fakat hammadde acısından fakir olan Japonya yayılmacı politikalar izlemeye başladı..
* Kore’yi ele geçirmek için Çin ile savaştı. Galip gelen Japonya batılı devletlerin araya girmesi ile aldığı toprakları Çin’e geri vermek zorunda kaldı.
* 1904- 1905 Rus – Japon Savaşı’nda Rusya yenilerek Çin ve Kore üzerindeki etkisini kaybetti.
* Gıda ve hammadde fiyatlarında 1920’li yılların başında görülen düşüş çiftçileri olumsuz etkilemiştir. * SSCB sınırlarını ticarete kapatmıştır.
* Almanya’da hızla yükselen enflasyon ticareti felce uğratmıştır.
* Avrupalı Devletler ABD bankalarına borçlandı. Ekonomik kriz sonrasında verdiği borçları isteyince Avrupa’da birçok şirket battı ve işsizlik arttı.
* Lenin 1921’de Yeni Ekonomik Politikayı ( NEP ) ilan etti. Stalin Birinci Beş Yıllık Kalkınma Politikasını uygulamaya koydu.
* 1933’de Adolf Hitler’in iktidara gelmesi ile Almanya’da köklü bir rejim değişikliğine gidildi.
* Hitler, Nasyonal Sosyalist Almanya İşçi Partisi’nin önderiydi.
* Hitler’in 1 Eylül 1939’da Polonya’ya saldırması ile II. Dünya Savaşı’nı başlamasına neden olmuştur.
* İngiltere, savaş öncesindeki refah düzeyine ulaşamadı ve ülkede işsizlik arttı.
* Fransa’da ülkeyi imar için büyük harcamalara ihtiyaç duyulması, ekonomik kalkınmayı durdurdu.
* İtalya’da savaşın neden olduğu huzursuzluklar, 1922’de Faşist Partisi’ni iktidara getiren bir hükümet darbesine yol açmıştır.
İtalya’da Faşizm
* İtalya, savaş sonrasında vaat edilen Alman sömürgelerinden ve Anadolu’dan pay alamadı.
* Savaş sonrasında İtalya’da liberal demokrasinin yanında sosyalizm, komünizm gibi akımlar gelişti.
* Genel işçi grevi ekonomiyi felce uğratmıştır.
* Faşist Partisi’nin Kara Gömleklileri Napoli’den Roma’ya yürüyünce hükümet istifa etti.
* İtalya Kralı 1922’de başbakanlığa Benito Mussolini atamak zorunda kalmıştır.
Almanya’da Nazizm
* Almanya’da 1918’de askeri ayaklanma sonucunda imparatorluk yıkılarak cumhuriyet dönemine geçilmiştir.
* 1919 Weimar Anayasası ile Almanya’da demokratik düzene geçiş sağlanmıştır.
* Sorunların çözülememesi Versay’ın yok edilmesini ve Alman Irkının üstünlüğünü savunan Nazi Partisi’nin 1924’de ilk kez parlamentoya girmesini sağlamıştır.
* 1933’te Hitler Adolf Hitler başbakan oldu, 4 yıl süre ile olağanüstü yetkiler alarak diktatörlüğünü ilan etti.
İspanya’da Franco Dönemi
* 1902’de XIII. Alfonso anayasayı ilan ettiyse de ülkede istikrar sağlanamadı.
* 1939’da Madrid’in milliyetçiler tarafından ele geçirilmesi ile iç savaş sona erdi.
* İç savaş sonrasında Franco hükümeti kurulmştur.
İki Savaş Arası Dönemde Dünya
* Sanayide kullanılan petrol ve elektrik günlük hayata girdi.
* Şehircilik ve mimari gelişti. Bauhaus şehir planlaması konusunda yenilikler getirdi.
* ABD’de New York’ta 1931’de Empire State Building yapıldı.
* Tenten, Temel Reis ve Süperman gibi çizgi filmler ortaya çıktı.
* Almanya’daki rejim değişikliği Albert Einstein gibi bilim adamlarının ülkelerini terk etmelerine neden oldu. Einstein izafiyet teorisi yeni bir çığır açtı.
*Banting ve Best 1922’de insülini ayrıştırmayı başardı
* Tüberküloza karşı ilk etkili silah olan BCG aşısı 1921’de Calmentte ve Guerin tarafından bulundu.
* 1929’da Alexander Fleming penisilini buldu.
* Felsefede Fenomenoloji (Metafiziğe karşı çıkarak somut yaşantıyı temel almış) ve Varoluşçuluk bu dönemde ortaya çıkmıştır.
* Zürih’te bütün tolumu ve burjuva sanatını sert şekilde reddetmeye dayalı Sürrealizm akımı doğdu.
* Ekspresyonizm ( dışa vurumculuk ) akımı bir çok yazarı ve sanatçıyı bünyesinde toplamayı başardı.
ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
Dış politikanın temel ilkeleri;
* Uluslar arası eşitlik prensibine uymak
* Yurtta ve dünyada barışı korumak olmuştur.
Not: Bu dönemde Lozan’dan kalan sorunların çözümü ile uğraşılmıştır.
Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Üye Olması 1932
* 1932’de Türkiye Cemiyete davet edildi. Cemiyetin amaçlarından saptığını bildiğimiz halde, uluslar arası toplumdan kopmamak için teklifi kabul ettik.
Balkan Antantı 9 Şubat 1934
* Almanya ve İtalya Balkan topraklarına saldırma ihtimali üzerine kuruldu.
* Antanta, Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya katılmıştır.
* Bulgaristan, Ege denizine inmek ve Romanya’dan Dobruca’yı almak istediği için
* Arnavutluk ise İtalya’nın etkisinde kaldığı için antantta yer almamıştır.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi 1936
* Lozan’da Boğazların yönetimi uluslar arası bir heyetin yönetimine bırakılmıştır.
* Dünya barışının tehlikeye girmesi nedeni ile Türkiye boğazların yönetiminin kendisine verilmesini istedi.
* İsviçre’nin Montrö kentinde 20 Temmuz 1936 Montrö Boğazlar sözleşmesi imzalanmıştır.
Maddeler,
* Boğazlar komisyonu kaldırıldı.
* Boğazlardaki askersiz bölge uygulaması kaldırıldı.
* Ticaret gemilerinin geçiş serbest oldu.
* Savaş gemilerinin geçişine bazı kısıtlamalar yetirildi.
* Savaş zamanı gemi geçişi istediğimiz gibi olacak.
Not: * Boğazlarda tam hâkimiyet sağladık.
* Sovyet ilişkileri zayıfladı, İngiltere ile yakınlaştık.
Sadabat Paktı 8 Temmuz 1937
* Almanya ve İtalya’nın saldırgan tutumu Ortadoğu’yu tehdit etmesi üzerine kurulmuştur.
* Pakt Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalanmıştır.
* Suriye katılmadı çünkü Irak ve Türkiye ile sınır problemleri vardı.
* Türkiye’nin doğu sınırı güvence altına alınmıştır.
Hatay’ın Anavatan’a Katılması
* 1921 Ankara Anlaşması ile Hatay, Fransız himayesinde özel bir yönetime kavuştu.
* 1936’da Suriye’nin bağımsızlığını kazanması ile Hatay sorunu tekrar ortaya çıktı.
* Yapılan Halk oylaması sonucunda Hatay Bağımsız Cumhuriyeti kuruldu. 1938
* Hatay Meclisi 30 Haziran 1939’da Türkiye’ye katılma kararı aldı.
II. DÜNYA SAVAŞI 1939 - 1945
Savaş Öncesi Gelişmeler
Japonya
* 20. yy başlarında Uzakdoğu’nun en güçlü devletidir.
* 1922 Washington Deniz Silahsızlanması Konferansı ile Japonya’nın donanmasına sınırlandırma getirildi.
* Yumuşak yayılma politikası izlediler. Dünya ekonomik bunalımından sonra askeri güce dayalı politikalar izlenmeye başlandı.
* Doğal kaynaklar açısından zengin olan Mançurya ve Çin’in birçok bölgesi işgal edildi. (1931)
* Japonya 1933 Milletler Cemiyeti’nden, 1934’te Washington Antlaşmasından çekilmiştir.
* Japonya, 1938’de orta ve doğu Çin’i işgal etmiştir.
* Asya Asyalılarındır. Sloganı ile batılıların Asya’dan atılmasını öngören Yeni Düzeni ilan etmişlerdir.
* Uzakdoğu, Dünya savaşını cephelerinden biri oldu.
İtalya
* Mussolini, Roma İmparatorluğunun yeniden kuruluşu parolası ile Avrupa’nın en güçlü devleti haline getirmeyi amaçlamıştır.
* 1924’te Yugoslavya’nın Fiume şehri alındı.
* 1924’te Yunanistan’ın Korfu adası işgal edildi.
* Arnavutluk nüfuz altına alındı.
* Doğu Afrika’da doğal zenginliklere sahip olan Habeşistan 1934’te işgal edilmiştir.
