ÇAĞDAŞ TÜrk ve DÜnya tariHİ ders notlari hazirlayan

Almanya * Hitler, 1934’te Polonya ile Saldırmazlık Bildirgesi imzaladı. * Versay’da Fransa’ya bırakılan Saar Bölgesi halk oylaması sonucunda 1935’te Almanya’ya katıldı. * Gizlice silahlanmaya başlayan Almanya 1933’te Silahsızlanma Konferansı ve Milletler Cemiyeti’nden çekilmiştir.

* Almanya 1936’da Ren bölgesine asker göndermiştir. * Almanya 1938’de Avusturya ile birleşmiştir. * Avrupa’da savaş ihtimalinin ortaya çıkması üzerine İngiltere’nin girişimi ile Almanya, Fransa, İngiltere ve İtalya arasında 1938’te Münih Konferansı yapıldı ve Südet bölgesi Almanya’ya bırakıldı. Çekoslovakya’nın toprakları İngiltere ve Fransa’nın garantisine alındı.

Mihver Devletler	Müttefik Devletler
* Almanya * İtalya * Japonya	* İngiltere * Fransa * Rusya * ABD

II. Dünya Savaşı’nın Nedenleri * I. Dünya Savaşı sonrası imzalanan antlaşmaların yenilen devletler üzerinde çok ağır şartlar taşıması. * Bloklaşma ve silahlanma yarışının başlaması * Milletler Cemiyeti’nin işgalleri önlemede ve barışı korumada yetersiz kalması

* Almanya, İtalya ve Japonya’nın yayılmacı politika takip etmeleri * Komünist rejimini yaymak isteyen SSCB’nin uluslar arası alanda soyutlanması * Yenilen devletler ulus devlet haline getirilirken, bazı devletlerin çok uluslu yapıda olması (Çekos – Yugos )

Savaşın Başlaması * Hayat Sahası Politikasını uygulamaya koyan Almanya, 15 Mart 1939’da Çekoslovakya‘ı işgal etti. * Almanya ile İtalya ittifakı 1939 Çelik Paktı ile pekiştirildi. * Almanya’nın Romanya’yı nüfuz altına alması ile İngiltere Yatıştırma politikasından vazgeçti.

* (Dantzig’i Polonya’nın vermemesi üzerine), Hitlerin 1 Eylül 1939’da Polonya’ya saldırması ile II. Dünya Savaşı başlamıştır. Not: Savaşın ilk üç yılı içerisinde Mihver devletleri üstünlük sağlamışlardır. Savaş, Avrupa, Pasifik ve Kuzey Afrika olmak üzere üç cephede gerçekleşmiştir.

Avrupa Cephesi * Almanya, Danimarka, Norveç, Hollanda, Belçika ve Fransa’yı işgal etmiştir. Not: Fransız generaller, Almanya’ya karşı Maringot Savunma Hattını kurmuşlardır. Almanlar bu hattı zorlanmadan geçmişlerdir.	* Fransa’da Almanya yanlısı Vichy hükümeti kurulmuştur. Bu kabul etmeyen Fransız General Charles Dö Gol Londra’da Fransa’nın kurtuluşu için mücadele başlatmıştır. * İtalya 1940’ta savaşa girdi. Yunanistan’a saldırdıysa da başarısız olarak Adriyatik’ten çekildi.
* Hitler, İngiltere’ye karşı hava saldırısı başlattı ise de ( Kartal Hücumu ) başarı sağlayamamıştır. * Hitler, Hayat Sahası için gerekli zenginlikleri doğrudan elde etmek için 22 Haziran 1941’de SSCB’ye saldırdı.	* Nazi Almanyasının SSCB’ye işgal planıdır. Barbarossa Harekâtı denilmiştir. * Stalingrad’ta başlayan savaşlarda Almanya yenildi. * SSCB daha sonra 2 Mayıs 1945’te Berlin’i işgal etmiştir.

Kuzey Afrika Cephesi * İtalya’nın savaşa girmesi Akdeniz ve Doğu Afrika’da İngiltere’yi zor durumda bırakmıştır.

* Önce başarı sağlandı ise İngiltere’nin karşı saldırısı ile mağlup olundu. ABD ile İngiltere, Alman ve İtalyan askerleri teslim almıştır.

ABD’nin Savaşa Girmesi * ABD, savaşın Almanya lehine dönmesi üzerine tarafsızlığını terk ederek silah satışını serbest bıraktı. * ABD, ödünç verme ve kiralama yasası çıkardı.

* 14 Ağustos 1941’de İngiltere ( Churchill ) ve ABD ( Roosevelt ) arasında Atlantik Bildirisi yayınlandı. * Bu bildiri daha sonra Birleşmiş Milletler Antlaşması’na dahil edilmiştir.

Pearl Harlbour Baskını * ABD, Japonya’ya petrol ambargosu uygulayarak ekonomik yıpratma politikası uygulamıştır.

* Japonya, 7 Aralık 1941’de Pasifik Okyanusu kıyısındaki Pearl Harlbour Deniz Üssüne saldırdı. * Bu saldırı sonrasında ABD savaşa girmiştir.

Pasifik Cephesi * Japonya Mercan Denizi’nde ABD’ye yenildi.

* Japonya, 4 Haziran 1942’de ABD’nin Midway Üssüne saldırdı ise de başarılı olamadı.

Avrupa’da Savaşın Sona Ermesi * Kazablanka Konferansı’nda Churchill ve Roosevelt, mihver devletlerin şartsız teslim alınmasını kararlaştırdılar. * Mussolini’nin iktidardan düşmesi üzerine İtalya, 3 Eylül 1943’te ateşkes antlaşması imzaladı. * İngiliz ve ABD birlikleri Normandiya Çıkarması ile Paris’i işgalden kurtarmışlardır.

* Barış esaslarını belirlemek için İngiltere, ABD ve SSCB arasında Şubat 1945’te Yatla Konferansı yapıldı. SSCB, Japonya ile savaşa girmeyi kabul etti. * San Francisco Konferansı sırasında 7 Mayıs 1945’te teslim olmuş ve Avrupa’da savaş sona ermiştir. * ABD, İngiltere ve SSCB, Berlin yakınlarındaki Potsdam’da barış antlaşmasının şartlarını görüşmek üzere konferans toplandı.

Pasifik’te Savaşın Sona Ermesi * ABD, Leyte Savaşı’nda Japonya donanması büyük bir yenilgiye uğrattı. * 6 Ağustos 1945’te Hiroşima’ya, 9 Ağustos’ta Nagazaki’ye atom bombası atıldı.

* 8 Ağustos’ta Japonya’ya savaş açan SSCB Mançurya ve Kore topraklarını işgale başladı. * 2 Eylül 1945’te Japonya’nın Müttefikler ile ateşkes imzalaması ile II. Dünya Savaşı sona ermiştir. * Japonya savaştan çekilen son mihver devletidir.

II. DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİNDE MÜTTEFİK DEVLETLERİN YAPTIĞI KONFERANSLAR
Casablanca Konferansı 1941 ( İng - ABD ) * Mihver devletlerinin teslim olması için neler yapılabileceği görüşülmüştür. Washington Konferansı 1943 ( İng - ABD ) * Savaşın bitirilmesi ve sonrasında düzeni sağlamak için toplanmıştır. Quebec Konferansı 1943 ( İng - ABD ) * İtalya’da iktidarın düşmesi ile Normandiya çıkarmasını yapmak için toplanmıştır. Adana Mülakatı ( Görüşmesi ) 1943 ( Türk – İng ) * Türkiye’yi savaşa sokmak için yapılmıştır. Moskova Antlaşması 1943 ( İng – ABD – SSCB ) * Savaş sonrası kurulacak yeni düzen için toplandı.	Eden – Menemencioğlu Görüşmesi 1943 (Türk–İng ) * Türkiye’yi savaşa sokmak için yapılmıştır. Tarhan Konferansı 1943 ( İng – ABD – SSCB ) * Yeni bir cephe açılması görüşülmüştür. Balkanlar yerine Normandiya üzerinde karar kılınmıştır. II. Moskova Konferansı 1944 ( İng – SSCB ) * İngiltere, Rusya’nın Balkanlarda ve Orta Avrupa’da yayılmasını engellemek için düzenlemiştir. Yatla Konferansı 1943 ( İng – ABD – SSCB ) * Almanya’nın silahsızlandırılması, Avrupa’nın etki alanlarının taraflarca belirlenmesi ve Birleşmiş Milletlerin kurulması kararlaştırıldı. Postdam Konferansı 1943 ( İng – ABD – SSCB ) *Barışın nasıl sağlanacağı konuları görüşülmüştür.
Birleşmiş Milletlerin Kurulması * Atlantik Konferansı’nda Birleşmiş Milletlerin temelini atıldı. * San Francisco Konferansında Birleşmiş Milletleri resmen kurmak için toplandı.	* Güvenlik Konseyi’nde ABD, İngiltere, Çin, SSCB ve Fransa’nın üyeliklerinin sürekliliği ve veto haklarının olduğu kabul edildi. * Milletler Cemiyeti 19 Nisan 196’da yetkilerini bu teşkilata devretti.

II. Dünya Savaşı’nın Sonuçları Siyasi Sonuçları * Almanya, Japonya, İtalya sömürgelerini kaybetti. * İtalya ve Almanya’nın toprakları işgal edildi. * Almanya ve Avusturya’nın toprakları dört işgal bölgesine ayrılmıştır. * Almanya ikiye ayrıldı ve rejim değişikliği yaşandı. * ABD ve SSCB’nin liderliğinde, ideolojik ayrılığa dayalı Batı ve doğu bloğu adıyla iki kutuplu gruplar oluştu. * İngiltere ve Fransa ekonomileri savaşta büyük zararlara uğramış ve sömürgeleri üzerindeki etkileri zayıflamıştır.

* Japonya’da ordu kaldırılmıştır. * 12 Ada Yunanistan’a bırakılmıştır. Ekonomik Sonuçları * Uluslar arası Para Fonu(IMF) kuruldu.(Washington) * Dolar uluslar arası para birimi oldu. * Dünya ekonomisi 1949’da eski canlılığına kavuştu. Toplumsal Sonuçlar * 60 milyona yakın insan hayatını kaybetti. * Nazi toplama kamplarında yaşanlar ve atom bombasının atılması ile toplumlarda telafisi olmayan izler bıraktı.

II. Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası * Adana ve Kahire Görüşmelerinde müttefikleri Türkiye’yi savaşa sokmak için büyük uğraş vermişlerdir. Türkiye ise savaşa girmemeye çalıştı.

* Türkiye Almanya’nın yenilmesinden bir gün önce Almanya’ya savaş ilan etmiştir. Ancak savaş sonucu yapılan paylaşımda umduğunu bulamamıştır.

II. Dünya Savaşı’nın Türkiye’ye Etkileri * Milli Koruma Kanunu ile hükümete ekonomiye müdahalede sınırsız yetkiler vermiştir. * Petrol Ofisi ve Et ve Balık Kurumu kurulmuştur. * Fiyatları yükselen mallara narh koyulmuştur. * Türkiye’nin ihraç ettiği ürünlere olan talebin arması, tarımsal kesimin gelirlerini arttırmıştır. * 1942’de büyük kentlerde Ekmek Karnesi uygulamasına gidilmiştir. * Varlık ve Toprak Mahsulleri Vergileri alınmıştır. * Varlık vergisinin uygulanması, gayrimüslim nüfusun Türkiye’den göçünü hızlandırmıştır.

* II. Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulanamamıştır. * Marshall yardım programına katılmayı sağlayacak Türkiye İktisadi Kalkınma Planı hazırlanmıştır. * Türkiye, Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatına (OEEC) üye olmuştur. ( 1948 ) * Köylülerin eğitilmesi için Köy Enstitüleri kuruldu. * Orhan Veli, Oktay Rıfat, Melih Cevdet Andaç’ın öncülüğünde Garip Akımı ortaya çıkmıştır. * Münir Nurettin, Hafız Burhan, Sadettin Kaynak, Safiye Ayla, Müzeyyen Senar, Hamiyet Yüceses, Perihan Altındağ dönemin sanatçılarıdır. * İstanbul Radyosu 1943’te sürekli yayına geçti.

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ
Bloklaşma * Yenilen mihver devletlerin ve kazanan müttefik devletlerin çoğunun bitkin olmasından dolayı iki kenar devlet ABD ve SSCB karşı karşıya geldi.	* Soğuk Savaş döneminde anlaşmazlıklar savaş yoluna gidilmeden sürdürülmeye gidilmiştir. * Doğu ve Batı Bloğuna katılmayan devletler Bağlantısızlar Bloğunu kurmuşlardır.

Doğu Bloğu * SSCB kendi denetiminde uydu devletler oluşturarak Doğu Bloğunun oluşturmuştur. * İngiltere, Fransa ve ABD, Almanya’nın bütünlüğünü sağlamak için işgal altındaki bölgeleri birleştirdiler. Bunun üzerine SSCB’nin batılıları Berlin’den çıkarmaya çalışması ile 1948’de Berlin Burhanı çıktı. * Truman Doktrini ve Marshall Planına karşı doğu bloğu ülkeleri ile 1947’de Cominform’u kurulmuştur.	* SSCB uyduları arasında ekonomik işbirliğini geliştirmek amacı ile Molotof Planını uygulamaya koymuştur. * Batı bloğunda NATO’nun kurulmasından sonra bu teşkilata karşılık Doğu bloğunda (SSCB, Arnavutluk, Romanya, Demokratik Almanya, Bulgaristan, Çekoslovakya, Polonya ve Macaristan) 14 Mayıs 1955’te Varşova Paktı kurulmuştur.
Batı Bloğu * SSCB’nin yayılmasına karşı ABD’nin doğu bloğunu kuşatmaya yönelik çevreleme politikası izlemeye başlaması ile Batı Bloğunun temelleri atılmıştır. Truman Doktrini 13 Mart 1947 * SSCB tehdidi karşısında Batı dünyasının liderliğinin üstlenmek için yapılan ilk girişimdir. * Türkiye ve Yunanistan’a SSCB tehdidine karşı yardım edilmiştir.	Marshall Planı 5 Haziran 1947 * 4 yıllık süreli iktisadi ve işbirliği kanunudur. * Avrupalı devletlerin kalkınması için hazırlanmıştır. * Türkiye’nin talebi ile Türkiye’de yardım kapsamına alınmıştır. NATO’nun Kuruluşu 1949 * SSCB’nin yayılmacılığını önlemek amacı ile 12 Avrupa devleti ile ABD’nin katılımı ile kurulmuştur. * Kuzey Atlantik İttifakına Türkiye ve Yunanistan 1951’de katılmışlardır.

Avrupa Ekonomik Topluluğu ( AET ) * Birliğin temeli Fransız Dışişleri Bakanı Schuman’ın yayınladığı bildiri ile atılmıştır. ( 1950 ) * Almanya ile Fransa kömür ve çelik üretiminin birleştirme fikrinden doğmuştur.

* Fransa, Federal Almanya, Belçika, İtalya, Lüksemburg ve Hollanda’nın katılımı ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. ( 1951 ) * 1957’de Roma Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu ( AET ) kurulmuştur.

II. Dünya Savaşı Sonrasında Orta Doğu * I. Dünya Savaşı sonrasında Orta doğuda İngiltere ve Fransa’ya bağlı manda yönetimleri kurulmuştu. * İngiltere ve Fransa’nın etkinliklerini kaybetmeleri üzerine bölge devletleri bağımsızlıklarını kazandılar. İsrail’in Kuruluşu * İlk Yahudi Kongresi 1897’de İsviçre’nin Basel kentinde toplanmıştır. * Siyonist Lideri Theoder Herzel, II. Abdülhamit’ten toprak isteğinde bulunmuştur. * İngiliz Dış İşleri Bakanı Balfour, Balfour Deklarasyonu ile Filistin’de Yahudi devletinin kurulmasını kabul ettiğini bildirmiştir. * Birleşmiş Milletlerde, Filistin’in Araplar ve Yahudiler arasında bölünmesine ve Kudüs’e tarafsız bir statü verilmesine karar verilmiştir.

* 14 Mayıs 1948’de İngiltere Filistin’deki manda yönetimine son vermiş ve aynı gün İsrail Devleti kurulmuştur. Süveyş Kanalı Krizi * Mısır Lideri Abdülnasır Süveyş Kanalını millileştirdi * 1956’de İsrail, İngiltere ve Fransa ittifakının Kanal Bölgesini işgal etmesine ABD ve SSCB karşı çıktı. * BM, Gazze şeridine ve Sina yarımadasına Mısır – İsrail savaşının çıkmasını önlemek için barış gücü yerleştirmiştir. Eisenhower Doktrini * ABD Başkanı Eisenhower Orta Doğu’da SSCB’nin etkinliğini azaltmak için yayınlamıştır. * Orta Doğu ülkelerine ekonomik ve askeri yardım yapma yetkisi almıştır. ( Her yıl 20 milyon dolar )

Uzak Doğu’daki Gelişmeler Cin Halk Cumhuriyeti’nin Kuruluşu * 1949’da Mao Zedong’un yönetimi ele geçirmesi ile Çin’de komünist yönetim iş başına gelmiştir. * Çin, ABD’ye karşı Kore Savaşına girmiş ve Süveyş Krizinde Mısır’ı desteklemiştir. * ABD’ye karşı Kuzey Vietnamlıları desteklediler. * SSCB ilişkiler bozlunca batıya yaklaşmış ve 1972’de BM’e tekrar üye olmuştur. Kore Savaşı * II. Dünya savaşı sonunda SSCB, Kuzey Kore’ye;

ABD de Güney Kore’ye yerleşmiştir. 38 enlem sınır kabul edilmiştir. * Kuzey Kore, Güney Kore’ye 1950’de saldırıya geçti. Saldırıya karşı BM kuvveti oluşturulmuştur. Türkiye bu kuvvete bir tugay ile katılmıştır. SEATO’nun Kuruluşu 8 Eylül 1954 * Güney Doğu Asya Anlaşma Teşkilatı (SEATO) ABD, İngiltere, Fransa, Yeni Zelanda, Avustralya, Filipinler, Tayland ve Pakistan’ın katılımı ile kuruldu. Böylece SSCB ve Çin çember altına alındı.

Asya’nın Kurtuluşu * 1917’de Mahatma Gandi’nin başlattığı pasif direniş hareketi milliyetçilik hareketlerini güçlendirmiştir. * Hindistan 1947’de İngilizlerin çekilmesi ile bağımsızlığını kazanmıştır.	* Hindistan’daki Müslümanlar 1940’ta Lahor’da Muhammed Ali Cinnah liderliğinde Müslümanlar Birliği Cemiyeti Kongresi toplanarak Hindulardan ayrılarak Pakistan Devleti’nin kurulması kararını aldılar.
* Seylan, Birmanya ve Malezya İngiltere’den; Endonezya Hollanda’dan; Vietnam, Laos, Kamboçya ise Fransa’dan bağımsızlıklarını kazandılar.	* Bölge Ülkerleri ekonomik ve ticari alanda iş birliği sağlamak amacı ile 1967’de Güneydoğu Asya Milletler Birliği ( ASEAN ) kurulmuştur.

Afrika’nın Kurtuluşu * Afrika’da sömürgeciliğin sona ermesi, İtalyaların Etiyopya ve Libya’dan çıkarıldığı 1940’lı yıllarda başlamıştır.

* 1963’te 32 bağımsız Afrika Ülkesi tarafından Afrika Birliği Teşkilatı ( OAU ) kurulmuştur. * Afrika Birliği Teşkilatı ile iki bloğun dışında kalınarak ekonomik kalkınma hedeflenmiştir.

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE TÜRKİYE Türk dış Politikası * Türkiye SSCB’nin yayılmacı politikalarına karşı ABD ve batılı devletler ile işbirliği yapmıştır. * Türkiye batılı devletler ile siyasi ve ekonomik ilişkilerini geliştirmek için 1949’da Avrupa Konseyi’ne üye olmuştur. Türkiye’nin NATO’ya Üye Olması * Kore Savaşı Türkiye’nin Batı bloğu içerisinde yer alması için fırsat olmuştur. Türkiye tarihinde ilk kez yurt dışına asker göndermiştir. * Kanada’nın başkenti Ottowa’da NATO Bakanlar Konseyi, 1951’de Türkiye ve Yunanistan’ı üyeliğe kabul etmiştir.

Balkan Paktı’nın Kurulması 1953 * Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya’nın katılımı ile ekonomik, kültürel işbirliği ve ortak savunma amacı ile kurulmuştur. * 1954’te Yugoslavya’nın SSCB’ye yakınlaşması ve Türk – Yunan ilişkilerin Kıbrıs Meselesinden dolayı bozulması ile Pakt önemini kaybetti. Bağdat Paktı’nın Kurulması 1955 * Türkiye ile İran arasında kurulan pakta İngiltere, İran ve Pakistan da katılmıştır. * 1959’de Irak paktan çekilince paktın merkezi Ankara’ya taşınmıştır. 1959’da paktın adı Merkezi Anlaşma Örgütü ( CENTO ) olarak değiştirilmiştir.

Türkiye’deki Gelişmeler Siyasi Gelişmeler * Türk toplumu ilk kez seçme hakkını I. Meşrutiyet, * II. Meşrutiyet döneminde çok partili hayatta geçildi * 1945’te Nuri Demirağ tarafından Milli Kalkınma Partisi kurulmuştur. Demokrat Parti 1946–1960 * Adnan Menderes, Celal Bayar, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan, CHP programında yapılması istedikleri değişikliklerin ( Dörtlü Takrir ) kabul edilmemesi üzerine 1946’da Demokrat Partiyi kurmuşlardır. * 1948’de Demokrat Parti’den ayrılanlar Millet Partisi’ni kurmuşlardır. * 1950 seçimlerini DP kazanarak CHP iktidarına son vermiştir.

Ekonomik Gelişmeler * 7 Eylül 1947 Kararları ile değeri % 50 düşürülerek ithalat kolaylaştırılmıştır. (1 ABD doları = 280 kuruş ) Böylece liberal serbest Pazar ekonomisinin ilk adımı atılmıştır. Sosyal ve Kültürel Gelişmeler * Tarımda makineleşme nedeni ile köyden kente göç başlamıştır. * Caz ve Rock and Roll müzik türlerinden etkilenildi. * Zeki Müren, Neşet Ertaş, Müzeyyen Senar dönemin önemli sanatçılardır. * Garip Akımına karşı İkinci Yeniler akımı ve Hisarcılar Grubu oluşturuldu. * Verem Hastaneleri ile Ankara Ebe ve Hemşire Okulu açılmıştır.