Тафсир илмига кириш. Махсудов Д. Р. Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Т

Абул Лайснинг мазкур тафсири ривоятлар ровийларининг кўплаб 
келтирилиши, мотуридийлик қарашлари билан баъзи жузъий масалаларда фарқ 
қилиши, сураларнинг фазилатлари ҳақидаги мавзуъ ҳадислар ва исроилийотдан 
фойдаланиш каби жиҳатлари билан «Тафсир ан-Насафи»дан фарқ қилади. 

---

151 
Алломанинг «ан-Навозил» («Нозил бўлганлар»), «Хизонат ал-фиқҳ» 
(«Фиқҳ хазинаси»), «Танбиҳул ғофилин» («Ғофилларга танбеҳ»), «Бустонул 
орифин» («Орифлар бўстони») каби асарлари ҳам машҳурдир. Тарих фанлари 
номзоди А.Абдуллаев олимнинг 41 та китобини санаб ўтади ва унинг жами 
асарларини мазмун-моҳиятига кўра, қуйидаги 4 та асосий йўналишга бўлади: 
1. Илмий, ўзи олган билимни нақл этиши. 2. Имон, тоат, ахлоқ-одобга 
чақириш. 3. Фирқа ва оқимлар ҳақида. 4. Мужтаҳидларнинг фиқҳий 
ҳукмларини жамлаши ва ўз фиқҳий қарашларини ифода этиши.
Абу Нарс Аҳмад ибн Муҳаммад ибн Аҳмад ас-Самарқандий ал-Ҳаддодий 
(ваф. тахм. 1015-1020) Самарқандлик машҳур қорилардан. Ҳаддод деб 
номланишига сабаб: бири, темирчилик билан шуғулланишлари бўлса, 
иккинчиси, Ҳаддода қишлоғида туғилганидир. Қуръон илмларини машҳур 
қори Абу Яҳё муҳаммад ибн Сулаймон Хаётдан йигирма йил мобайнида, Абул 
Қосим Муҳаммад ибн Муҳаммад ал-Фустотий, Абу Саид Жаъфар ибн 
Муҳаммад ас-Сижистоний каби қорилардан Самарқандда таълим олган. 
Унинг учта асари: “ал-Мадхал ли илмит тафсир Китабиллаҳи таала” (“Аллоҳ 
таолонинг китобини тафсир қилиш илмига кириш”), “ал-Муваззаҳ фи илмит 
тафсир” (“Тафсир илмидаги изоҳли нарсалар”), “ал-Ғания фил қироат” 
(“Қироатларда ширин овоз чиқариш”) борлиги таъкидланади. 
Аҳмад ибн умар ибн Ашъас Абу Бакр ас-Самарқандий (ваф. 489/1069) қироат 
ва ҳадис илми олими. Бир муддат Бағдодда яшаган ва қироат илмини олган. 
Олимнинг “ас-Саҳоиф” асари борлиги айтилади.