Тафсир илмига кириш. Махсудов Д. Р. Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Т

Ихтибор رابتخا – имтиҳон қилиниш, инсонларни ўзлари билмаган 
нарсалар билан синалиши. 
Калом илми – ислом илоҳиёт илми. Ислом диний таълимотини 
англатади. 
Киноя ةيانك – бирор нарсага аниқ далолат қилмайдиган сўз. 
Куфр رفك – (диндан чиқиш) Аллоҳнинг неъматларини инкор қилиш билан 
уларни яшириш ва ношукур бўлиш. 
Майсир رسيم – қимор; رسي – енгиллик маъносида; қимор билан кишининг 
бойлиги осонлик ва енгиллик билан олинади.
Марям ميرم – Исонинг онаси, яҳудийча ибодатгўй маъносида.
Масиҳ حيسم – улуғ номлардан бири. Асли Машиҳа, ибронийча муборак, 
барокатли маъносида. 
Миллат ةلم – йўл, йўналиш, миллат каби маънолар берилган.
Маккий ва маданий суралар – Маккий суралар - Маккаи мукаррамада 
– ҳижратдан олдинги ўн уч йил муддат мобайнида нозил бўлган. Маданий 
суралар – Мадинаи мунавварада – ҳижратдан кейинги ўн йил муддат 
мобайнида нозил бўлган. 
Масжидул ҳаром – Каъба. 
Муносабат илми – Сура ва оятларнинг бир бири билан боғлиқлиги илми. 
Мунасабат илми оятларнинг кетма кетлиги, тартиби, уларнинг сиёқи, ўзаро 
боғлиқлиги, мувофиқлиги, мослигини ўрганувчи илмдир. Бу боғлиқлик 
ҳолатлари ақлий, ҳиссий, умумий, хусусий, хаёлий тарзда бўлиши мумкин. 
Бунда оятлар кетма кетлигидаги ҳикмат юзага чиқади, мазмун моҳияти янада 
тушунарли бўлади. 
Мусаббиҳот суралари – “Саббаҳа” (حبس) калимаси билан бошланадиган 
суралар. 
Мутавотир - Қироатларнинг ишончли бўлиши қуйидаги талаблар 
уламолар томонидан қўйилган: 
1) Қироат араб тили жиҳатларига мувофиқ келиши; 
2) Усмон мусҳафига мос келиши; 
3) Қироат тавотурлик даражасида нақл этилган бўлиши керак. Кўпчилик 
кўпчиликка нақл этган бўлиши лозим.  
Ушбу шартлар жамланган ҳолда қироат қабул этилган ҳамда мутавотир 
қироат деб қаралган.  
Мутакаллимлар – мусулмон илоҳиёт олимлари. Улар ислом диний-
ақидавий таълимоти – каломни асослаб берган. Ҳозирги ислом уламоларига 
нисбатан мутакаллим атамаси қўлланилмайди, у тарихий тушунчага айланган.