Tadbirkorlik va ishga joylashtirish texnologiyasi asoslari

Yo’ik turdagi kasaba uyushmalari ish haki darajasini oshirish uchun ishchi kuchi taklifini kiskartirishga harakat kiladilar. Bu ko’’rok ma’lum kasb egalari, masalan, duradgorlar, g’isht teruvchilar, elektr ‘ayvandchilar kabilarni o’ziga birlashtiruvchi sex kasaba uyushmalari tarzida tashkil etiladi. sex kasaba uyushmalari ish beruvchilarni fakat mazkur kasaba uyushmasiga a’zo bo’lgan ishchilarni yollashga majbur etib, shu orkali ishchi kuchi taklifi ustidan nazorat o’rnatadilar. Zarur holda kasaba uyushmasiga a’zolikni kiskartirish orkali ishchi kuchi taklifini sun’iy yo’l bilan kiskartiradilar. Bunda ular kuyidagi yo’llardan foydalanishlari mumkin:

- o’kitish, kasbga tayyorlash muddatini cho’zish;

- kasaba uyushmasiga a’zo bo’lish badallarini oshirish;

- yangi a’zolarni kabul kilishni cheklash yoki umuman takiklash va boshkalar.

Bu tadbirlar asosida ishchi kuchi taklifini kiskartirish hamda ish haki darajasini oshirish jarayonini kuyidagi chizma orkali ko’rish mumkin (12.1-chizma).

Chizmadan ko’rinadiki, kasaba uyushmalari ishchi kuchi taklifini S₁S₁ dan S₂S₂ ga kadar kiskartirish orkali ish haki darajasini W₁ dan W₂ ga kadar oshirishga erishadilar. Birok, ishchi kuchi taklifining ‘asayishi yollangan ishchilar sonining K₁ dan K₂ ga kadar kiskarishiga olib keladi.

Aksariyat kasaba uyushmalari o’z a’zolari sonini cheklashga harakat kilmaydilar. Aksincha, ular barcha mavjud yoki keyinchalik yollanuvchi ishchilarni birlashtirishga harakatkiladilar. Bu ochik turdagi yoki tarmokkasaba uyushmalari uchun xos bo’lib, tarmokdagi barcha ishchilarni, ularning malakasidan kat’iy nazar, o’z saflariga a’zo bo’lishiga intiladilar. Bu o’rinda, agar kasaba uyushmasi a’zolari fakat malakali mutaxassislardan tarkib to’sa, uni yo’ik tarzda tashkil etish ham mumkin bo’ladi.

12.1-chizma