Tadbirkorlik va ishga joylashtirish texnologiyasi asoslari

Tayanch iboralar: Ish haki – ishchi va xizmatchilarning mehnatining mikdori, sifati va unumdorligiga karab milliy mahsulotdan oladigan ulushining ‘uldagi ifodasi.

Vaktbay ish haki – ishchining ishlagan vakti (kun, hafta, oy) hisobga olinib to’lanadigan ish haki.

Ishbay ish haki – ishlab chikarilgan mahsulot mikdori yoki bajarilgan ish hajmiga karab to’lanadigan ish haki.

Nominal ish haki – ‘ul shaklida olingan ish haki summasi.

Real ish haki – nominal ish haki summasiga sotib olish mumkin bo’lgan tovarlar va xizmatlar mikdori yoki nominal ish hakining sotib olish layokati.

Ishbay-mukofotli hak to’lash tizimi – bajarilgan ish uchun hak to’lashni erishilgan turli natija ko’rsatkichlariga karab mukofot berish bilan ko’shib olib borilishini nazarda tutuvchi tizim.

Ishbay-’rogressiv hak to’lash tizimi – ishchining belgilab ko’yilgan me’yor doirasida ishlab chikargan mahsulotiga uning birligi uchun belgilangan tarif bo’yicha, me’yordan yukori kismiga esa oshirilgan hak (tarif) bo’yicha ish haki to’lanishini ko’zda tutuvchi tizim.

Tarif tizimi – ishchi va xizmatchilarning ish haki darajasini tarmoklar va mamlakat mintakasi bo’yicha, ular ichida esa ishlab chikarish turlari, turli toifadagi xodimlar malakasi va mehnat sharoitlariga karab tartibga solib turuvchi me’yorlar majmui.

Tarif-malaka ma’lumotnomalari – ayrim kasblar va mehnat turlarining batafsil ta’rifi, ishchi va mutaxassislarning bilim va ko’nikmalariga ko’yiladigan talablar, turli tavsifdagi ishlarni tariflash uchun ko’yiladigan razryadlar majmui.

Tarif setkasi – turli razryadlar va tarif koeffitsientlari majmui bo’lib, ular birinchi razryadli ishchiga hak to’lash bilan keyingi razryadli ishchilar mehnatiga hak to’lashning o’zaro nisbatini ko’rsatadi.

Tarif stavkalari – tegishli ravishda belgilab berilgan turli razryadga ega bo’lgan ishchilarning mehnatiga to’lanadigan hak mikdori majmui.

Mehnat shartnomalari – korxona ma’muriyati va ishchilar o’rtasidagi ishga yollash bo’yicha munosabatni namoyon etuvchi va tartibga soluvchi hujjat bo’lib, unda ish haki stavkasi, me’yordan ortikcha bajarilgan ishlar uchun stavka, dam olish kunlari va tanaffuslar, ‘ensiya fondlari va sog’likni saklashga ajratmalar hamda narxlarning o’zgarishini hisobga olib iste’molchilik savati kiymatini tartibga solish kabi masalalar ifoda etiladi.

Kasaba uyushmasi – ish beruvchi va ishga yollanuvchi o’rtasidagi mehnat munosabatlarining shakllanishi, amalga oshirilishi va tartibga solinishida ishga yollanuvchilarning manfaatlarini himoya kiluvchi jamoat tashkiloti.