Tadbirkorlik va ishga joylashtirish texnologiyasi asoslari

To’g’ri ishbay hak to’lash tizimida ishlab chikarish me’yori kay darajada bajarilishidan kat’iy nazar, ish haki yagona mahsulot birligi uchun belgilangan tarif bo’yicha to’lanadi.

Ishbay-mukofotli hak to’lash tizimi bir kancha ko’rsatkichlar, masalan, reja to’shirig’idan ortikcha hajmda ishlab chikarilganligi, yukori sifat darajasi ta’minlanganligi va boshkalar uchun mukofot berishni nazarda tutadi.

Ishbay-’rogressiv hak to’lash tizimida ishchining belgilab ko’yilgan me’yor doirasida ishlab chikargan mahsulotiga uning birligi uchun belgilangan tarif bo’yicha ish haki beriladi, me’yordan yukorisiga esa oshirilgan hak (tarif) bo’yicha ‘ul to’lanadi. Ishbay ish haki tizimida yakka tartibdagi, jamoa va ijara ‘udratida ko’llaniladigan mehnatga hak to’lash farklanadi. Bunda olingan tayyor mahsulot uchun uning sifati va ishlab chikarish chikimlarini hisobga olib hak to’lanadi. Hak to’lashning jamoa shaklida ish haki brigada, sex va boshka bo’linmaning ‘irovard mehnat natijalariga bog’likkilib ko’yiladi. Bunda har bir xodim fakat o’ziga berilgan shaxsiy to’shiriklargagina emas, balki shu bilan birga bo’linmaning butun ish hajmini ham bajarishdan manfaatdor bo’ladi.

Ishchilarning ish hakini tabakalashtirish eng avvalo davlat tarif tizimi yordamida amalga oshiriladi. Tarif tizimi– tarmoklar va mamlakat mintakasi bo’yicha, ular ichida esa ishlab chikarish turlari, turli toifadagi xodimlar malakasi va mehnat sharoitlariga karab ishchi va xizmatchilarning ish haki darajasini tartibga solib turuvchi me’yorlar majmui.

Tarif tizimi kuyidagilarni o’z ichiga oladi:

- tarif-malaka ma’lumotnomalari;

- tarif stavkalari;

- tarif setkalari;

- ish hakiga nisbatan ko’llaniluvchi turli koeffitsientlar.