Тадбиркорлик ҳуқуқи (махсус қисм)

Биржа фаолиятининг объектлари. Биржа савдосининг объекти биржа товари ҳисобланади. «Биржа ва биржа фаолияти тўғрисида»ги Қонуннинг 8-моддасига мувофиқ, мол-мулк, шу жумладан, кўчмас мол-мулк, хизматлар, маҳсулот етказиб беришга доир шартномалар, интеллектуал мулк, қимматли қоғозлар, валюта маблағлари ва фуқаролик муомаласига киритилган бошқа товар биржа товари ҳисобланади.
Жаҳон амалиётидан келиб чиқиб биржа савдосига чиқариладиган товарларни қуйидаги уч асосий синфга бўлиб чиқса бўлади:

• 
  ашёвий товарлар;
  
• 
  қимматли қоғозлар;
  
• 
  хориж валютаси.
  

Ушбу товар қандай бўлишидан қатъий назар, маълум талабларга жавоб бериши керак. Одатда биржа товарларига қуйидагича талаблар қўйилади:

1. 
   Маълумки, одатда биржа савдоси товарсиз амалга оширилади. Шунинг учун товар стандарт бўлиши керак. Яъни, товарнинг сифати ва бошқа хусусиятлари амалдаги қонунчилик билан белгилаб қўйилган талабларга жавоб бериши шарт (стандартлилик талаби);
   
2. 
   Биржа товарини стандартлаштириш муайян турдаги ва гуруҳдаги товарлар бирини иккинчиси билан алмаштириш имкониятини яратади (ўзаро алмашиниши мумкинлиги талаби);
   
3. 
   биржа савдосига чиқариладиган товар кўп миқдорда бўлиши лозим. Бу товарлар талаб ва таклифни етарли даражада қондириши лозим (оммавийлик ва кўп миқдордалик талаби). Ягона турдаги ёки кам миқдордаги товарлар одатда аукционлар орқали сотилади;
   
4. 
   Биржа савдосида нархлар эркин шаклланади. Шунинг учун савдога чиқариладиган товар талаб ва таклиф асосида нархини эркин белгилаш мумкин бўлган товар бўлиши керак (нархнинг эркин шаклланиши талаби).
   

Булар биржа товарларига қўйиладиган умумий талаб ҳисобланади. Булардан ташқари, ҳар бир биржанинг ички тартиб қоидаси билан унда савдоси амалга ошириладиган товарларга нисбатан қўшимча талаблар ҳам қўйилиши мумкин. Лекин бу талаблар қонун нормаларидан четга чиқиб кетмаслиги керак.
Биржа турига қараб, биржа фаолияти объектларининг ўзига хос хусусиятлари ҳам ўзгаради. Энг кўп тарқалган биржаларнинг турларини фаолиятига қараб, улардаги савдода нималар объект бўла олишлиги бу объектларнинг ўзига хос хусусиятларида яққол намоён бўлди.