Tadbirkorlik asoslari ц

Muomala xarajatlari - mahsulotlarni ishlab chiqaruvchidan olib, iste’molchiga yetkazish bilan bog‘liq sarflar.
Muomala xarajatlari ikki guruhga bo‘linadi: qo‘shimcha muomala xa- rajatlari va sof muomala xarajatlari.
Qo‘shimcha muomala xarajatlari - mahsulotlarni o‘rash, qadoqlash, saralash, transportga ortish, tashish va saqlash bilan bog‘liq sarflar. Mu- omala xarajatlarining bu turlari ishlab chiqarish xarajatlarining davomi hisoblanib, mahsulot qiymati tarkibiga kiradi va uni oshiradi. Xarajatlar tovarlar sotilgandan keyin olingan pul tushumi summasidan qoplanadi.
Sof muomala xarajatlari - sotuvchi maoshi, marketing, reklama va shu kabilar bilan bog‘liq sarflar. Sof muomala xarajatlari mahsulot qiyma- tini oshirmaydi. Ular mahsulot sotilgandan keyin olingan foyda hisobidan qoplanadi.
BUXGALTERIYA VA IQTISODIY XARAJATLAR
Korxona ishlab chiqarish jarayonida o‘z resurslari yoki jalb qilingan resurslardan foydalanishi mumkin. Shundan kelib chiqqan holda, xarajatlar ichki yoki tashqi xarajatlarga bo‘linadi.
Tashqi xarajatlar - korxona faoliyati uchun zarur resurs va xiz- matlarni tashqaridan to‘lov asosida jalb etish natijasida vujudga ke- ladigan xarajatlar.
Masalan, sizning xomashyo va materiallar, transport xizmati uchun to‘lovingiz tashqi xarajat hisoblanadi. Tashqi xarajatlar to‘lov hujjatlari bilan rasmiylashtirilgani sababli buxgalteriya xarajatlari deb ham ataladi.
Ichki xarajatlar - korxona yoki tadbirkorning o‘ziga tegishli bo‘lgan resurslardan foydalanish bilan bog‘liq xarajatlar.
Bunday xarajatlar uchun pul to‘lovlari amalga oshirilmaydi. Ichki xa- rajatlar ushbu resurslar qiymatini shunga o‘xshash resurslarning bozordagi narxlariga taqqoslash orqali baholanadi.
Ichki va tashqi xarajatlarni farqlash korxona iqtisodiy faoliyati sama- radorligini oshirish yo‘llarini qiyosiy tahlil qilish imkoniyatini beradi.