Tabiiy tolalar va matoga ishlov berish

Назорат саволлари.
7-Tematik ma’ruza
Mavzu: Mualliflik xuquqi va turdosh huquqlar


Ража:
1. Адабиёт, санъат ва аудиовизуал асарларни муҳофазалаш;
2. ЭҲМ учун дастурлар ва маълумотлар базалар


1. Адабиёт, санъат ва аудиовизуал асарларни муҳофазалаш;


Адабиёт, фан ва санъат асарлари маданиятнинг асосини ташкил этади. Ҳеч бир халқ, миллат ёки цивилизация маданиятсиз яшай олмайди. Бугунги кунда бу муаллифлик ҳуқуқи объектлари фақат маданият, маънавий ривожланишнинг ажралмас қисми эмас. Адабиёт, фан ва санъат асарлари аллақачон иқтисодиёт, халқаро иқтисодий муносабатларнинг муҳим омилига айланган.
Мутахассисларнинг баҳолашича ҳар йили 1000000 га яқин китоб нашр этилади ва 5000 га яқин фильм чиқарилади, бир йилда сотиладиган фонограммалар сони эса 3 миллиардни ташкил этади. Тегишлича уларнинг савдо обороти ўнлаб миллиард АҚШ долларидан ортади. Бундан муаллифлик ҳуқуқларининг бузилиши қандай иқтисодий зарар келтириши мумкинлиги кўриниб турибди.
Муаллифлик ҳуқуқининг ҳар қандай бузилиши - энг аввало ҳуқуқлар эгаси, муаллиф, ўз ижодий меҳнати билан асар яратган шахсга етказилган моддий зарар. Бу унинг асарни яратишга сарфлаган харажатлари ўзини оқламайди, янги асарлар яратилиши тўхтаб қолади, маданият ривожланиши ҳам секинлашади демак. Бундан ташцари, пқароқчиликп солиқ тўлашдан қочишдир, демак муаллифлик хуқуқларининг истеъмолчилари ва охир- оқибатда оддий фуцаролар зарар кўради.
Шундай цилиб, муаллифлик хукуцларипипг бузилиши, "қароқчилик" давлат иқтисодиёти ва умумап бутун жамият манфаатлари учун катта зарар етказади.
XX асрда анъанавий муаллифлик ҳуқуқи объектларига турдош хуқуқлар ҳам қўшилди, уларга фонограммалар, ижролар, саҳна асарлари, эфир ёки кабель эшиттиришлари ташкилотларининг кўрсатувлари киради.
Шунингдек, муаллифлик ҳуқуқлари меъёрларига мувофиқ равишда ЭҲМ учун дастурлар ва маълумотлар базаларни муҳофазалаш ҳам бошланди.
Энди қандай объектлар муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқларга киришини тўлароқ кўриб чиқамиз:

•