Tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi suv havzalarini sanitar holati

Suvni sanitariya nuqtai nazaridan tekshirish. 
Suvni sanitariya nuqtayi nazaridan tekshirishda quyidagilarga e`tibor 
beriladi: 
A)
 
Suvning organoleptik hamda fizik xossasi; 
B)
 
Suvning kimyoviy tarkibi; 
V) Suv sifatining bakteriologik ko`rsatkichlari; 
G) Suvda radioaktiv birikmalarning bo`lishi; 

---

119 
 
Suvning  organoleptik  hamda  fizik  xossasi.  Yaxshi  organoleptik 
xususiyatlarga  ega  suv  yuqori  baholanadi.  Bu  tabiiy  hoi  albatta,  bunday  suv 
tiniq, rangsiz, hidsiz, toza, chanqov bosishligi bilan ajralib turadi.  
Suvning  kimyoviy  tarkibi.  Sanoat  tarmoqlarida  chiqadigan  oqava 
suvlarning  suv  havzalariga  tozalanmay  oqizilishi  tufayli  suv  manbalari 
kimyoviy  moddalar  bilan  ifloslanadi.  Gigiyenistlar  qo`rg`oshin,  margimush, 
rux,  mis  va  boshqa  moddalaming  suvda  yo`l  qo`yilishi  mumkin  boigan 
miqdorini  ishlab  chiqishgan,  bu  moddalar  miqdori  ichimlik  su v  sifati 
standartida ham ko`rsatilgan. Ochiq suv manbalarining har xil pestitsidlar va 
o`g`itlar  qoldiqlari  bilan  davomli  ifloslanishi  tuproq  va  suvlardagi  flora  va 
fauna  faoliyatini  ham  o`zgartirib  yuboradi.  Ayniqsa  bu  borada  tashqi  muhit 
ta`siriga chidamli pestitsidlar xavfli hisoblanadi. 
Suv  sifatining  bakteriologik  ko`rsatkichlari.  Suvga  epidemiologik  nuqtai 
nazaridan gigiyenik baho berishdan patogen mikroorganizmlar bor -yo`qligini 
tekshirish  murakkab  va  uzoq  davom  etadigan  ishdir.  Bunda  bilvosita 
bakteriologik  ko`rsatkichlardan  foydalaniladi.  Suv  saprofit  mikroblar  bilan 
qancha  kam  ifloslangan  bo`lsa,  u  epidemiologik  jihatdan  kam  xavfli  boiadi. 
Suv  tarkibida  ichak  tayoqchasining  bo`lishi  suvning  najas  bilan 
ifloslanganligini  bildiradi.  Demak,  bunday  suvda  patogen  mikroorganizmlar 
ham bo`lishi mumkin. 
Saprofit  mikroflorasining  suvda  bo`lishi  ifloslanish  belgisi  bo`lib,  uning 
darajasi «mikrob soni» tushunchasi bilan ifodalanadi. 
«Mikrob  soni»  deb-1,0  ml  tekshirilayotgan  suvdagi  mikroblar  soniga 
aytiladi.  Buning  uchun  go`shtli  peptonli  agarga  tekshirilayotgan  suvdan  1,0 
ml  eqilib,  termostatga  37
0
C24  soatga  qoldiriladi.  Vaqt  o`tgach  mikrob 
koloniyasi  sanalib  mikroblaming  soni  aniqlanadi.  Mikrob  soni  suvning 
umumiy mikroblar bilan ifloslanganini bildiradi. 
Suvning  sifati  koloniyalar  soniga  qarab  aniqlanadi.  Ifloslanmagan,  yaxshi 
jihozlangan  artezian  quduqlarida  koloniya  miqdori  1 0 - 3 0 ,   ifloslanmagan 

---

120 
 
shaxta qudugining suvida 300  - 400, bir qadar toza, ochiq suv manbalarida  - 
1000  -  1500,  mikroblarga  qarshi  yaxshi  ko`rashish  choralari  ko`rilgan 
vodoprovod suvida 100 ga etadi. 
Yana  suvga  bakteriologik  baho  berishda  unda  ichak  tayoqchasi  bor  - 
yo`qligi  aniqlanadi.  Suvda  ichak  tayoqchasining  bor-yo`qligi  koli-titr  yoki 
koli-indeks kattaligi bilan ifodalanadi. 
Koli-titr  deb  -  bitta  ichak  tayoqchasini  saqlovchi  eng  kam  suv  miqdoriga 
aytiladi.  Koli-titr  qancha  past  boisa,  suv  odam  ahlatidagi  ichak  tayoqchasi 
bilan shuncha ko`p ifloslangan boiadi. 
Koli-indeks  deb  -  1,0  litr  suvdagi  ichak  tayoqchalarining  soniga  aytiladi. 
Tadqiqotlar  shuni  ko`rsatadiki,  agar  suv  zararsizlantirilgandan  keyin  koli -
indeks  uchgacha  kamaygan  (bunda  kolititr  300  ml  dan  yuqori)  boisa,  unda 
tif,  paratiflar  guruhiga  kiradigan  patogen  mikroblar,  leptospiroz  va 
tulyaremiya  kasalliklarining  qo`zg`atuvchilari  butunlay  nobud  boiadi. 
Vodoprovod  suvining  sifati  yuqoridagi  tahminlar  asosida  ishlab  chiqilgan 
standart  ko`rsatkichlari  bilan  ifodalanadi.  1,0  ml  vodoprovod  suvidagi 
saprofit bakteriyalar soni ko`j>i bilan lOO bo`lishi, koli -titr 300 ml dan kam 
bolmasligi yoki koli-indeks 3 dan yuqori bolmasligi kerak.