Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Tiyonshan antoxlamisi - Anthochlamis tianschanica Iljin
Kamyoblik darajasi. Farg’ona vodiysida tarqalgan kamyob endem tur. Qisqacha tavsifi. Bir yillik, syershox o’t o’simlik, bo’yi 30-90 sm, pastki qismi tuksiz, yuqori qismi qisqa, jingalak tukli. Gullari ikki jinsli, ro’vaksimon to’pgulda o’rnashgan. Changchisi 5ta. Gulqo’rg’oni pardasimon. Barglari oddiy, yassi, pastkilari nashtarsimon, bandli, yuqorigilari qalami, uchi o’tkir. Guloldi bargi nashtarsimon, uchi o’tkir, gulqo’rg’onidan uzun, mevasidan kichik. Mevasining eni 3 mm, uchi chuqurchali. Avgust va sentyabrda gullab, mevasi yetiladi. Tog’’larning pastki qismlaridagi chag’irtoshli, tosh-chag’irtoshli tuproqlarda o’sadi. Asosan yakka-yakka xolda o’sadi. Ayrim joylarda kichikkichik jamoalar hosil qiladi. Soni aniqlanmagan. Urug’idan ko’payadi. Tarqalishi. Farg’ona va Namangan viloyatlari: g’arbiy Tiyonshan (Farg’ona vodiysining shimoli-sharqiy, shimoli-g’arbiy qismi) da tarqalgan. O’simlik soni va arealining o’zgarish sabablari. Ko’plab mol boqilishi tufayli kamayib ketgan. Muhofaza choralari. Qo’riqlanmaydi
OQ PARPI / Aconitum talassicum Popov
Qisqacha tavsifi. Bo‘yi 1,5 m ga etadigan, ko‘p yillik, tugunak ildizpoyali o‘t. Ildizpoyasi tugunak larning yonma-yon qo‘shilishidan hosil bo‘lgan. Poyalari oddiy, tik o‘suvchi. Poyaning yuqori qismidagi barglari bandsiz, qolganlari bandli, yaprog‘i asosigacha yirik tishli bo‘laklarga ajralgan. YOrqin ko‘k rangli gullari poyaning yuqori qismida yirik shokila hosil qiladi. Iyun–iyulda gullab, mevasi iyul–avgust oylarida etiladi. Tarqalishi. Toshkent, Farg‘ona, Jizzax, Qashqadaryo viloyatlari: Piskom, Chotqol, Qurama, Farg‘ona, Turkiston, Zarafshon, Hisor tizmalarida tarqalgan. Tojikistonda, Qozog‘iston va Qirg‘izistonda ham uchraydi. O‘sish sharoiti. Tog’‘larning o‘rta va yuqori qismlaridagi nam yerlarda va yonbag‘irlardagi bo’loqlarning atroflarida o‘sadi. Ba’zan bo’loq bo‘ylarida kichik butazorlar hosil qiladi. Soni. Butun areali bo‘ylab bir-biridan ancha uzoq joylashgan uncha katta bo‘lmagan to‘plar hosil qiladi. Ko‘payishi. Urug‘idan ko‘payadi. O‘simlik soni va arealining o‘zgarish sabablari. Xalq tabobatida dorivor o‘simlik sifatida ishlatiladi. Madaniylashtirilishi. O‘zR FA Botanika bog‘ida o‘stiriladi. Muhofaza choralari. Chotqol, Zomin va Hisor qo‘riqxonalarida, Ugom-Chotqol va Zomin milliy tabiat bog‘larida o‘stiriladi.