Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Dorivor sarimsoq o‘t-Alliaria officinalis Andrz.

Ikki yillik, poyasi 10-100 sm balandlikda, kam shoxlangan, tuklangan. Barglari butun, tuksiz, ildiz oldi va poyani pastki qismidagi barglari, uzun bandli, yaprog‘i buyraksimon. Gul shingillari siyrak. Gul tutqichlari urug‘lash vaqtida yo‘g‘onlashadi, uzunligi 3-15 mm. Tojbarglari 6-8 mm uzunlikda va kosachasidan 2 marta uzun. Dukkagi tuksiz, 2-8 sm uzunlikda va yo‘g‘onligi 2-2,5 mm, lentasimon, ustunchasi 1-3 mm uzunlikda. Urug‘i 1,5-2-mm enlikda va 2,5-3,5 mm uzunlikda, qo‘ng‘ir. Aprel-may oylarida gullab, may-iyul oylarida urug‘i pishadi. Qumli va daraxtlar soyasida, voha va tog’‘larni o‘rta qismida o‘sadi. Toshkent, Farg‘ona, Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarida tarqalgan.
Xalq tabobatida hidi va ta’mi kuchli hid va achchiqroq ta’mga ega. Piyozini vino, uksus bilan marinovat qilingani qon tupirganda, tubyerkuloz xastaligini boshlanish davrida va nafas yo‘llari hamda gijjalarni to‘kish uchun qo‘llanilgan.

Draba-Draba nemorosa L.

Bir yillik, balandligi 5-10 sm bo‘lgan, kam shoxlangan, tuklar bilan qoplangan o‘t o‘simlik. Barglari ikki boshli tuklar bilan qoplangan, tekkis chetli, uzunchoq ellipssimon barglardan iborat. Gulkosasi uzunroq sharsimon, 1-2 mm uzunlikda. Gultojisi teskari uchburchaksimon-nashtarsimon, 1,5 mm uzunlikda. Qo‘zog‘i yapaloq ellipssimon, 1,7-2,5 mm.
May-iyun oylarida gullab urug‘laydi. Tog’‘ yonbag‘irlarining o‘rta qismlarida o‘sadi. Samarqand viloyati (Guralash) da tarqalgan.
O‘simlikdan tayyorlangan damlama siydik haydovchi vosita va quruq yo‘talga qarshi ishlatiladi.

Yirik urug‘li ojud-Megacarpaea gigantea Regel.

Ko‘p yillik, poyasi yo‘g‘on, tik o‘suvchi, tuksiz, yuqori qismi kuchli shoxlangan. Balandligi 70-150 sm. Bargi och yashil tuksiz, pastkisi bo‘laklangan, kalta bandli, yuqoridagilari poyani yarim o‘rab oluvchi o‘troq. Kosachasi keng uzunchoqroq, 2,5 mm uzunlikda. Tojibarglari oq, teskari tuxumsimon, changchilari 6 ta. Urug‘ tutqichlari yo‘g‘on, tuksiz 1,5-2 sm uzunlikda. Aprel-may oylarida gullab, may-iyun oylarida urug‘lari yetiladi. Tog’‘ oldi va o‘rta qismlaridagi tuproqli va mayda shag‘alli joylarda o‘sadi. Toshkent, Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarida tarqalgan.
Tyeridagi yaralarni tez bitish uchun uni qaynatmasi surtiladi. Yo‘g‘on ildizlari istemol qilinadi.