Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

Turchanova androzasi-Androsace Turczaninowii Freyn.(A.maxima L.)

Bir yillik, siyrak tuklangan. Gul to‘plamlari bittadan yoki bir nechtadan, biroz egilgan, uzunlugi 3-15 sm. Ildiz bo‘g‘zidagi barglari mazaykali ellipssimon kalta bandli, 0,5-4 sm uzunlikda, eni 0,4-1,2 sm. Soyaboni 3-10 ta gulli. Kosachasi 2/3 qismi qirqilgan tuxumsimon. Tojibarglari oqish, oq pushti, quritilganda pushti binafsharangda. Diametri 3-4 mm, teng o‘rtasidan bo‘lingan. Ko‘sagi kalta bargli. Urug‘i ko‘p sonli mayda. Mart oyida gullab, aprelda urug‘lari yetiladi. Tog’‘ oldi va tog’‘ o‘rta mintaqalarida begona o‘t sifatida o‘sadi. Toshkent, Farg‘ona, Samarqand va Surxondaryo viloyatlarida tarqalgan.
Yyer ustki qismidan gemorroyni davolash uchun vanna qilinadi va boshqa o‘simliklarga qo‘shib ishlatiladi.

Tulkidumli bolqin-Myricaria alopecuroides Sehrenk. (M. bracteata Royle).

Ko‘p yillik, poyalarining balandligi 1-2 m bo‘lgan chala buta. Barglari och yashil, bandsiz o‘troq, yuqori shoxlaridagi barglarining uzunligi 5-20 sm va eni 12-15 mm. Kosachasi uzunchoq, chetlari tishchali. Tojibarglari pushti, teskari tuxumsimon, 5-7 mm uzunlikda va eni 3-3,5 mm. Ko‘sagi tekkis 4 mm uzunlikda va diametri 3 mm. May oyini ikkinchi yarmidan sentyabrgacha gullaydi. Tog’‘larni shag‘alli soylari qirg‘og‘ida va daryolar orolchalarida o‘sadi. Toshkent, Farg‘ona, Samarqand, Qashqadaryo viloyatlarida tarqalgan.
Barglari qon to‘xtatuvchi, qon tupurishda qo‘llaniladi.

Nashanamo datiska-Datisca cannabina L.

Ko‘p yillik, balandligi 2,5 m bo‘lgan tuksiz, ko‘p sonli poyalar hosil qiluvchi o‘t o‘simlik. Poyasi tik o‘suvchi, shoxlanmaydi. Bargi nashtarsimon 9 sm uzunlikda, tishchalari arrasimon, bandi 10 sm uzunlikda. Gulbandlar 2-3 mm uzunlikda kosachasi nashtarsimon, yerkin, 1,5-2-3 mm uzunlikda. Changchisi uzunchoqroq, 3-4 mm uzunlikda. Urg‘ochi gullari yo‘g‘on bandli. Iyun-iyuda gullaydi, avgust-sentyabr oylarida urug‘lari yetiladi.
Tog’‘larni mayda qumli, bo’loqlar atrofida, soylar qirg‘og‘ida o‘sadi. O‘zbekistonning barcha viloyatlarida tarqalgan.
Mevasining qaynatmasi surgi va kuchli qusturuvchi. Yyer ustki qismi o‘t haydovchi, spazmaga qarshi, yaralarga, jigar, o‘t qopi va oshqozon ichaklar yaralarida qo‘llaniladi.