Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya yo’nalishi

11-rasm. Chlamydomonas reinhardtii 12- rasm. Dunalialla. Vegatativ hujayra.
Gametalarning urug’lanuvchi naycha
lar vositasida birikishi.

13- rasm. As eromonas. A — hujayraning yon tomonidan ko‘rinishi; B — hujayraning qutb tomonidan ko‘rinishi.


Bir hujayrali volvokslarning eng sodda tuzilgan vakili dunaliella (Dunnaliel1a) turkumidir (4-rasm). Bu turkumning vakillari sho‘r suvlarda o‘sadi. Hujayra tuzilishi xlamidomonadanikiga o‘xshash. Xromatoforasi kosachasimon, o‘rtasida pirenoid qizil ko‘zcha va old qismida ikkita bir-biriga teng xivchini bor. Ammo, dunaliellaning hujayrasi yalang‘och, sitoplazmatik membrana bi­lan o‘ralgan. Bundan tashqari, sho‘r suvlarda o‘suvchi vakillarining hujayrasida harakatchan vakuola bo‘ladi.
Sho‘r suvlarda dunaliella bilan birga asteromonas (Asteomonas stephonoptera) turkumi vakillari ham o‘sadi. Uning hujayrasi yalang‘och, shakli teskari tuxumsimon, sirt tomoni­dan qaraganda olti qirrali yulduzga o‘xshaydi (5- rasm, A, B). Hujayraning old qismida ikkita xivchini bor. Dunaliella va asteromonas hujayraning teng ikkiga bo‘linish yo‘li bilan ko‘payadi. Bularda jinsiy ko‘payish ham ma’lum, u tashqi tuzi­lishi jihatidan vegetativ hujayradan farq qilmaydigan hujayralarning kapulyatsiya qilishi natijasida sodir bo‘ladi. Bunday ko‘payish xologamiya deb ataladi.
Volvokslar tartibining ko‘pchilik vakillarida hujayra tuzi­lishi xlamidomonada va gematokokklarnikiga o‘xshash bo‘lib, harakatchan senobiy hosil qiladi. Ular har xil shaklda. Senobiy shakldagi volvokslarga gonium (Gonium), pandarina (Pandarina), eudarina (Eudarina), volvoks (Volvox) turkum vakillari kiradi.
Gonium bir qator plastinkasimon hujayralarning joylashishidan hosil bo‘ladi. Bizda eng ko‘p tarqalgan turlardan Goniurn pectorali hisoblanadi.
Uning senobiysi 16 ta hujayradan iborat. Gonium hujayralari parallel holda hujayra po‘stidan chiqqan shilimshiq modda bilan qo‘shilib, xivchinli tomoni plastinkaning sirtiga qarab joylashadi.
Papdarina va evdarina senobiysi mikroskopik kichik bo‘lib, har bir hujayrasi ayrim holda xlamidomonadani eslatadi. Bizda Pandarina morum hamma joyda chuchuk suvlarda keng tarqalgan.
Uning senobiysi shilliq bilan o‘ralgan, ellipsoid shaklda. Senobiy bir-biriga zich yopishgan 16 ta hujayradan iborat. Har bir hujayraning xivchini sirt tomonga va dum tomoni esa markazga tomon joylashgan.