Табиатдан фойдаланиш и=тисодиёти (тфи) фанининг илмий-назарий асослари

1-савол бўйича ўқитувчининг мақсадлари.
-Табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий механизмини аосий жиҳатларини изоҳлаш.
-Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг объектларини изоҳлаш.
1-савол баёнига оид муаммолар.
-Табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий механизми.
-Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг объектлари.
Идентив ўқув мақсадлари:
-Табиатдан фойдаланишнинг иқтисодий механизми изоҳлайди.
-Табиатдан фойдаланишни бошқаришнинг объектларига таъриф беради.
1-асосий савол баёни.
Табиатдан фойдаланиш мураккаб жараён: ижтимоий ишлаб чиқаришда инсон бетўхтов табиатга таъсир кўрсатади. Бунда унинг бойликларидан ва қулай шароитларидан турли ҳажмда фойдаланилади, бунинг натижасида табиий муҳит муайян даражада ўзгаришга учрайди. Тфнинг бир неча механизмлари мавжуд, чунончи, иқтисодий, ҳуқуқий, экологик ва бошқалар. Уларни ўз вақтида мунтазам қўллаб бориш табиатдан фойдаланишни илмий асосланишига имкон беради.
Тфнинг иқтисодий механизмини мутахассислар қуйидагича таърифлайдилар, яъни бу давлат ташкилотлари, маҳаллий ўз-ўзини бошқарув ва барча табиатдан фойдаланувчиларнинг ундан фойдаланиш, такрор ишлаб чиқариш, табиий ресурсларни муҳофаза қилиш бўйича ташкилий ва иқтисодий тадбирларнинг бир-бирлари билан боғлиқ тизимидир.
Иқтисодий механизмнинг асосий мақсади ижтимоий ишлаб чиқарувчиларнинг иқтисодий ва экологик мақсадларини ўзаро мувофиқлаштиришдир., бунда давлат, ҳудудий, маҳаллий ташкилотлар ҳамда ишлаб чиқарувчиларнинг умумий мақсади назарда тутилади. 1992 йил Рио-де-Жанейро шаҳрида БМТ раҳбарлигида бўлиб ўтган, жаҳон табиатни муҳофаза қилиш анжуманида қабул қилинган «21-аср учун кун тартиби» ҳужжатида шундай дейилган: «Стратегиялар иқтисодиётни ижтимоий жавобгарлик тараққиёти учун йўналтирилган бўлиши керак, бу жараёнда ишлаб чиқариш учун ресурслар базаси сақланиши ва келажак авлод учун атроф муҳит сақланади». Бу шиор ҳар бир мамлакатда иқтисодиётни барқарор тараққиёти учун устивор аҳамиятга эга.
Табиатдан фойдаланиш объектлари ниҳоятда кўп: у бирор табиий ресурс, табиий мажмуа (ландшафт), рекреация ҳудуди ва бошқалар бўлиши мумкин. Инсон улардан меёрида фойдаланади, бойликларни хўжалик муомаласига киритади, бинобарин табиатда турли ўзгаришлар содир бўлади. Дарвоқе, табиат инсон томонидан бошқарувга муҳтож, аксинча турли табиий ва антропоген жараёнлар ривожланиши натижасида табиатдан фойдаланиш самарадорлиги кескин пасайиб кетади ёки объект муомаладан чиқади. Демак, табиатдан фойдаланиш объекти инсон томонидан мунтазам сифатли бошқарилишга муҳтож.