|
. Diktatlira (lotincha - cheklanmagan hokimiyat) - hech qanday qo- nun bilan cheklanmagan, zo‘rlikka tayanuvchi hokimiyat. Muxolifat - amaldagi hukumat siyosatiga qarshi kuchlar.
Lotin Amerikasining taraqqiyotdan orqada qolib ketishining sa- bablarini qayd eting.
Kuba qanday holatda amalda AQSHga qaram bo‘lib qoldi?
AQSH Lotin Amerikasi mamlakatlarini siyosiy va iqtisodiy qa- ramlikda tutish yo‘lida qanday usullami qo‘llagan?
4.
5.
Meksikada diktatorlik rejimlarining nisbatan uzoq hukm surgan- ligini qanday izohlaysiz?
1910-1917-yillardagi Meksika inqil^foining ahamiyatini qayd eting.
h qaysi davrlarda kuchaygan?
Siyosiy mustaqillik Ularga izoh beriqe^
Meksikada R. Diasitokmronligi yillarida nimalar sodir bo‘ldi?
Bugungi Meksikaning ahvoli haqida ma’lumot to‘plang va o‘t- mish bilan taqqoslang.
§. Lotin Amerikasining boshqa davlatlari
. . ... Braziliya Janubiy Amerikadagi yirik dav-
Braziliyada qulchilikning latlardan biri bo‘lib, unda 15 mln. aholi bekor qihnishi ... .
yashagan. Braziliya, aym paytda, eng qo- loq davlat ham edi. Braziliyada qulchilik, qashshoqlik, jaholat va huquqsizlik keng avj olgan edi. Qullami sotadigan bozorlar, o‘z oilasiga, o‘z uyiga ega bo‘lish huquqidan mahrum bo‘lgan kishilami sotish, zahmatkash qulni nazoratchilar tomonidan qamchilab ishlatish bu davrda odatiy hoi edi.
Shunday bir sharoitda qullar ham o‘z insoniy huquqlarini himoya qilishga majbur bo‘lganlar. Qul Bonifatsio boshchiligida shakarqamish plantatsiyalarida ishlovchi qullar qo‘zg‘oloni buning dalilidir. Qullar o‘zlarining qora tanlilar respublikasini e’lon qildilar va Bonifatsioni prezident etib sayladilar. Bonifatsio qurolli kurash orqali barcha qul- larni ozod qilish zarur deb hisoblagan. Biroq hukumat qo‘shinlari Bonifatsio qo‘shinini tor-mor etgan.
Qullikka qarshi kuchlar qullami ozod qilishga chaqiruvchi „Ozod- lik manifesti“ni e’lon qildilar.
Qulchilikka qarshi bo‘lgan ayrim plantatorlar abolitsionistik ha- rakatni qo‘llab-quvvatladilar. Masalan, ulardan biri plantator Antonio Predo o‘z qullarini ozod qilib yubordi. U davlat vaziri bo‘lgach, qullami ozod qilish haqida taklif kiritdi. Kasalligi uchun vazifasi- ni bajara olmayotgan imperator Pedru II o‘mida vaqtincha davlatni boshqarib turgan malika Izabel 1888-yilda Braziliyada qullarni ozod qilish haqidagi „Oltin qonun“ nomi bilan jnashhur qonunga qo‘l qo‘ydi. Mamlakatda bu paytda 750 ming qul bor edi.
Qulchilik bekor qilingach, respublika uchun ku-
espu.*.a..e 0,1 rash kuchayib kqfdi. Rjo-de-Janeyroda respublika tarafdorlarining k?tta namoyishi bo‘lib o‘tdi. Namoyishda talabalar, hunarmandlar, savdogarlar qatnashdi. Bu na- moyish respublika tuzumi tarafdori bo‘lgan harbiylar tomonidan qo‘l- lab-quvvatlandi. S
Oqibatda, 1889-yil 19-noyabrda Pedru II taxtdan voz kechib, Britaniya kemasida Portugaliyaga jo‘nab ketdi. Hokimiyat harbiylar qo‘liga o‘tdi. Yangi hukumat mamlakatni Respublika deb e’lon qil- di. 1891-yilda qabul qilingan yangi konstitutsiyaga binoan, mamlakat Brazihya Qo shmr Shtatlan deb ataladigan bo Idi. Barcha fuqarolar-
ning qonun oldida tengligi e’lon qilindi. Yozish va o‘qishni fuqarolarga umumiy saylov huquqi berildi .
biluvchi
Mamlakatmng iqtisodiy abvolt og ir edi. Bundan ingliz, german va Shimoliy Amenka monopohyalan foydalandilar. qiluvchi tarmoqlarni egallab oldilar.
fransuz, UI ar hal
A . . . . I Uzoq davom etgan ichki kurash, Paragvay bi- rgen ma agi a vo olib borilgan urush oqibatida Argentinada iqtisodiy hayot deyarli to‘xtab qolgan edi.
Mamlakat hukumati ichki ahvolni barqarorlashtirish borasida juda katta ishlami amalga oshirdi. Buenos-Ayresda milliy bank ochildi. Immigratsiya rag‘batlantirila boshlandi. Natijada, qisqa davr ichida Argentinaga 300 ming kishi ko‘chib keldi. Yevropadan kelganlar im- tiyozli shartlar bilan davlatdan yer oldilar. Ko‘plab shaharlar, yo‘llar
qurib, kengaytirildi. Maorif va ilm-fan tez rivojlana boshladi. Bue- nos-Ayresda piyoda askarlar va harbiy dengiz maktabi ochilib, harbiy ta’limga as os solindi.
1876-yil immigratsiya va kolonizatsiya to‘g‘risida qonun qabul qilindi. Qonunga ko‘ra, hali aholi band qilmagan davlat yerlari 80 gektardan oshmaydigan maydonlarga bo‘linib sotildi. Hindulaming hosildor yerlari tortib olinib, ofitserlar va askarlarga bepul bo‘lib berildi.
Hukumat, ayni paytda, chet el kapitali kiritilishini ham rag‘bat- lantira bordi. Birgina Buyuk Britaniyaning kiritgan kapitali 1,5 mln. dollami tashkil etganligi bejiz emas edi.
Biroq mehnatkashlaming ahvoli hamon yomonligicha qolmoqda edi. Oqibatda, ishchilar sinfi o‘z haq-huquqlarj jjchun kurash boshladi. Ular 8 soatlik ish kunini talab qildilar. 1895-yilda Sotsialis- tik partiya tuzildi. Partiya diniy ta’limni Ьеког qilish, yagona soliq joriy qilish, kasaba uyushmalarini birlas^frish va namoyishlarga rux- sat uchun kurash olib bordi. 18 yoshga to‘lgan erkak fuqarolarga (ruhoniy va harbiylardan tashqari) umumiy saylov huquqini berish to‘g‘risida qonun chiqarilishiga erislyidi.
Markaziy Amenkadagi ahvol Vt
tl
rkaziy Amerikada AQSHning ta’siri sur’atlar bilan kuchayib bordi. Bug oqibatida, ichki kurashlar natijasida
holdan toygan Guatemala AQSHga qaram bo'lib qoldi.
Gonduras, Salvadee va Nlkaragua 189 -1896-yillarda yagona dav- lat - Buyuk Markaziy Amenka Respubhkasiga birlashdilar. Aynan shu birlik AQSHni tashvishga solib qo'ydi Chunki AQSHga Markaziy Amerikada lining siyosahga to g onoq bo hshi mumkin bo Igan davlatlar ittifoqi kerak emas edi. AQSH monopohyalan bu mamla- katlardagi hukumatga, muxolifatdagi guruhlarga tayanib Buyuk Markaziy Amerika Respublikasini tarqatib yuborishga erishdi.
Panama kanali ochilgach, kanal hududida AQSH gubematori o‘ziga bo‘ysunadigan yirik harbiy kuchlar bilan Markaziy Amerika mamlakatlariga xavf solib turdi.
®Abolitsionizm (lotincha - yo‘qotish, bekor qilish) - qora tanlilami qullikdan ozod qilish harakati.
Milya - 1609,3 metrga teng uzunlik o‘lchovi.
5 - Jahon tarixi, 9-sinf
65
. 1. Braziliyada qulchilik qay tariqa barharn topdi?
Braziliyada Respublika tuzumining o‘matilishi haqida so‘zlab bering.
Argentina hukumati mamlakatni og‘ir iqtisodiy holatdan olib chi- qish uchun qanday choralar ko‘rdi?
Markaziy Amerika davlatlari taraqqiyotiga xos asosiy ichki xusu- siyatlarni qayd eting.
@1. „Oltin qonun“ning mohiyatini izohlang.
Argentinada kolonizatsiya to‘g‘risidagi qonun qanday amalga oshirildi?
3.
4.
Sotsialistik partiya qanday maqsadlami olg‘a surdi?
Fikr yuriting: mamlakat va xalqlami bir-biriga qarshi gijgijlash qanday oqibatlarga olib kelgan? Bizning davrimizda-chi?
AQSH bilan Panama Respublik g‘risida tuzilgan shartnomadan. 1‘ ,,.. 2-modda. Panama Respublika! qurish, saqlab turish, undan foydali keltirish hamda himoya qilish uchun
ida Panama kanali
tilga olingan kanalni ish, uni sanitariya holatiga 10 milyalik zona doirasidagi
yerlar va suv ostidagi inshootlardan foydalanish, ulami egallash va nazorat qilish huquqini Amerika Qo‘shma Shtatlariga abadiy topshiradi. .
3-modda. P la Respublikasi Amerika Qo‘shma Shtatlariga zonadagi barcha'huquqlami, vakolatlarni va butun hokimiyatni top-
Do'stlaringiz bilan baham: |
