Т. У. Усмонов, Н. К. Усманов

Титратиш болғаси
: 1-
титратиб қўзғатгич; 2-дебаланс;3-
ургич; 4-сандон; 5-пружина; 6 – 
устун қозиқ тутгич 
Энг кўп қўлланадигани ўзи юрар копёр қурилмалари (4.9-расм, б) 
хисобланади. Копёр стреласи кран ёки драглайн стреласига сферик таянчлар 
ёрдамида махкамланади, бу эса унга вертикалга нисбатан қиялик хосил 
қилиш имконини беради. Стрелани буриш иккита гидроцилиндр ёрдамида 
амалга оширилади, уларнинг бир учи копёр стреласига, иккинчи учи эса кран 
стреласига маҳкамланган. Стреланинг бурилиши, устун козиқ ёки шпунтни 
тегишли вазиятга тез ва аниқ келтириш имконини беради. Устун қозиқ 
қоқиш ускунасини осиб қўйиш ҳамда устунқозиқни кўтаришда база 
машинанинг чиғиридан фойдаланилади. 
Тўлдирма устунқозиқлар қуриш қурилмаси, ҳозир қишлоқ, шаҳар, 
граждан, саноат бинолари ва гидроиншоот қурилишларида тўлдирма 
устунқозиқдан қуриладиган асос ва пойдеворлар кенг қўлланилмоқда, бунда 
болғалар билан ишлаш шароитларида бино ва иншоотларнинг юк кўтариб 
турувчи клемларининг динамик кучлар таъсирида деформацияланиши ва
шовқин чиқиши бартараф этилади. Тўлдирма устунқозиқлардан тайёрланган 
пойдеворлар, қоқилган устунқозиқларга нисбатан кўпроқ юк кўтаради, улар 
айниқса бўш грунтларда турли бино ва иншоотлар қуришда самарали 

---

258 
қўлланади. Уларнинг диаметрлаои 60 ... 2200 мм, ўрнатиш чуқурлиги 40 ... 60 
м гача қилиб тайёрланади ва хар бир устунқозиқ; 300. ..100 т гача юк кўтара 
олади. Бундай устунқозиқлар кўприк таянчлари ва синчли биноларнинг юк 
кўтарувчи хажмларининг пойдеворлари учун кенг қўлланади. 
4.9- расм. 
Копёр қурилмалари:
а — дизель-болғалар учун копёр; б — экскаваторлар базасида устунқозиқ 
кокиш агрегатининг схемаси; 1 — рама; 2 — устун; 3 — сандон роликлар 
билан; 4 — тираклар; 5 — чиғир; 6 — таянч ғалтаклари; 7 — сферик 
таянчлар; 8— копёр стреласи; 9 — стрела; 10 — гидроцилиндрлар. 
Тўлдирма устункозиқларни тайёрлаш технологик цикли бўлажак 
устунқозиқ учун қудуқ танасини казиш, тайёрлаш ва устунқозиқ 
каркасларини ўрнатиш, қудуқ танасини бетонлаш ишларини ўз ичига олади. 
Қудуқлар деворининг қулаш эхтимолини тупроқ қоришмаси ёки сувнинг 
ортиқча босими, суғириб олинмайдиган чўктирма қувур ёки суғуриб 
олинадиган инвентар қувурлар ёрдамида бартараф қилиб турилади. Чўктирма 
қувурларни ботириб киритиш болға ёки титратиб ботиргичлар ёрдамида 
бажарилади. 
4.10-расмда қурук боғланган грунтда чўктирма қувурлар қўлламасдан тик 
тўлдирма устунқозиқлар қуриш учун мўлжалланган айланиб бурғилаш 
қурилмалари кўрсатилган, уларнинг иш жихози сифатида шнек чўмичли 
бурғи ёки бурғилаш цилиндри хизмат қилади. 

---

259 
4.10- расм.