T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

2.5. TALABALARNING WIADANIYATI, ULARNING HUQUQ
VA MAJBURIYATLARI
M am lakatim izda oliy va o'ra maxsus ta ’lim ni isloh qilinishi 
m unosabati bilan o'quv jarayonining moddiy bazasini m ustah- 
kamlash va yanada rivojlantirish m asalalari ham aniq belgilab 
beriladi. M am lakatim izda mavjud barcha yaxshi narsalarning 
ham m asi yoshlar ixtiyoriga topshirib qo‘yilgan b o iib , ular faqat 
o‘qishdan keyin yaxshi dam olishlarigagina emas, balki o‘z 
qobiliyatlarini har jihatdan kamol toptirish va o‘stirishga qaratilgan. 
Afsuski, hali bir necha soatlar davomida birin-ketin har qanday 
televizion eshittirishlarni tomosha qiladigan, bekorchi gap sotib 
o‘tiradigan va boshqa befoyda ishlar bilan shug‘ullanadiganlar 
ham uchrab turadi. Shuni esda tutish lozimki, yo‘qotilgan vaqtni 
qaytadan tiklab bo'lmaydi. Shuning uchun bo‘lsa kerakki, xalq 
orasida «vaqting k e td i-b a x tin g ketdi» degan hikm atli so‘z keng 
tarqalgan.
Vaqtdan oqilona foydalana olishga o‘rganm agan odam o‘z 
sogiigini saqlay va m ustahkam lay olmaydi. 0 ‘z qobiliyatlarini 
rivojlantira olmaydi, o‘zining m a’naviy dunyosini boyita olmaydi. 
Aksincha, bunday kishilar zo‘rg‘a qoniqarli o'qiydigan yoki 
o‘zlashtira olmay kursdan - kursga ko‘cha olmay ovora b o iib
yuradi.
X u lq -a tv o r nafosatida kiyinish, taranish va bezanishning ham 
katta ahamiyati bor. Tashqi ko‘rinish shaxsiy chiroy, joziba haqida 
gap ketganda, axloq nafosati e’tibori bilan chambarchas b o g liq 
ekanligini unutmaslik kerak. Tashqi go‘zallikning asosini, bir 
tomondan shaxsiy gigiyena, tozalik, bejirim lik, tarovat, orastalik 
ikkinchi tomondan uddaburonlik va harakat nazokati, ehtiyotkorlik 
va tavoze tashkil etadi. Tashqi qiyofa go‘zalligi m a’naviy va axloqiy 
go‘zallik bilan chambarchas bogliqdir. Lekin har qanday narsaning 
go‘zallik belgisi deb qabul qilaverish noto‘g‘ridir. Chunki davr 
talabiga asoslanib kiyinish m uayyan davrda umum tomonidan 
qabul qilingan kiyinish hisoblanadi. Davr talabiga asosan kiyinish 
bu zamonaviy kiyinish, jam iyat a’zolarining ko'pchiligiga m a’qul
95

---

bo‘lgan darajada kiyinish demakdir. Biroq har bir kishi o‘ziga 
yarashadiganini tanlay ola bilishi lozim. Qayerda va qanday 
kiyinishni bilash kerak. Bo‘lmasa, noqulay ahvolda qolib, kulgi 
bo‘lishi hech gap emas. M ehmondorchilikka, teatrga ayollarning 
shim kiyib borishi odobdan emas. Uy bekasi m ehmonlarni o'zining 
ortiqcha yasanishi, pardoz-andozi bilan xijolatda qoldirishi m umkin. 
B o‘yalgan soch ko'p hollarda yuzni xunuk ko‘rsatadi. Chunki tabiat 
har odamga mos ravishda soch rangi, ko‘z rangini ato etgan.
Har bir kishi o'zida nafosat hissini tarbiyalashi, go'zallikni 
yetarli tushunishi, o‘rganishi hech qachon kech emas. Talabalik 
davri ular hayotidagi eng m uhim va m as’uliyatli davr hisoblanadi. 
Ajoyib talabalik davridan samarali va oqilona foydalanishga harakat 
qilish har bir talabaning burchidir. Bu davrda ko‘proq o‘rganishga, 
bilim olishga va tajriba orttirishga urinish kerak. Aks holda 
qimmatli vaqt boy berib qo'yiladi. Chunki bizning jam iyatim izda 
m a’naviy, axloqiy, poklik va jism oniy kamolotni o‘ziga garm onik 
holda mujassamlashtirish uchun barcha im koniyatlar mavjud.
Bundan kelib chiqadigan xulosa shuki, yoshlarga mukammal 
bilim berish, ularga mustaqil ishlashni o‘rgatish bilan birga, ularga 
tabiat ato etgan go’zal um rni mehnat bilan - o ‘quv mehnati, ilmiy 
ish mehnati bilan bog‘lab olib borishni o;rgatishimiz, bu borada 
o'zim iz namuna bo‘lishimiz lozim. Chunki mehnatsiz farovonlik 
boim aydi, mehnatsiz turm ush m a’nosiz hayotdir.