T u r g u n b a y e V r I s k e L d I m u s a m a t o V ic h matematik analiz



Download 7,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet119/172
Sana03.01.2022
Hajmi7,99 Mb.
#317111
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   172
Bog'liq
fayl 1117 20210526

Mashq va masalalar
Funksiyaning monotonlik oraliqlarini toping:
8-1. / ( я )   =   (дс —  2 ) 2  ■
 (x  +  2). 
8-2.  / (
jc
)  =  
ln (x 2  - 2x 
+  4).
8-3. / ( * )   =  
x  + 
e~x.
 
8-4. 
/ ( j c )  
—  
xlnx.
8-5. у  =  
8-6. 5 (t)  =  
t 
+ cost.
8-7. 
a 
pa ra m e tm in g   qanday  qiy m atla rid a   / (
jc
)  fun k siy a   sonlar  o ‘q id a  
o ‘ suvchi  b o 'la d i?
a) / ( * )   =  x3  -  ax; 
b) 
/ (
jc


^ - ^ J c 3 
(a -  
1 )
jc

2x;
c) 
/ ( j c )  
=  
ax 
—  
sinx; 
d) 
/ ( j c )  
=  
ojc 
+ 3sinjc + 
4cosx.
8-8.  Agar 
f(x )
  funksiya  (
a;b)
  oraliqda uzluksiz va  (
a;b
)  oraliqning chekli 
sondagi  nuqtalaridan  boshqa  barcha  nuqtalarda 
f ix )  >
  0  bo‘lsa, 
f(x )
  funksiya 
(a; 
b)
  oraliqda qat’iy o‘suvchi bo‘ladi.  Isbotlang.
8-9.  Aytaylik, 
fix ) 
funksiya (a;fc)  oraliqda o‘suvchi bo‘lsin.  Bundan / ' (
jc

ham (a;fc) oraliqda o‘suvchi bollishi kelib chiqadimi?
8-10.  Agar 
8 >
  0  topilib,  jc  e  (jc0 — 
8, 
x0) 
uchun  /(jc)  <  / ( jc0)  va  jc  e 
(
x0,x0 
+ 5) uchun 
f ix 0) 
<  
fix )  
bo‘ Isa, u holda/(jc) funksiya jc0 nuqtada о ‘suvchi 
deyiladi.  Quyidagilami isbotlang:
a) 
f ix )   funksiya  biror  oraliqning  har  bir  nuqtasida  o‘suvchi  bo‘lsa,  u  shu 
oraliqda o‘suvchi bo‘ladi.
b)
  f ix )   =  I х + X  S*n x'  x *  
funksiya 
jc
 
=  0  nuqtada  o‘suvchi,  lekin
I   0, 
jc
 
=   0
shu nuqtani o‘z ichiga olgan hech bir oraliqda osuvchi emasligini isbotlang.
190


2.1. 
Funksiyani parametrik usulda berilishi 
Aytaylik, / o'zgaruvchining T 
qiymatlar to"plamida
2-§. Parametrik ko'rinishda berilgan funksiyaning hosilasi
funksiyalar  sistemasi  berilgan  va  x = 
  funksiyaning  qiymatlar  to‘plami  D 
boisin.  Ushbu  savolga  javob  izlaymiz:  (1)  sistema    to‘plamda  у  ni  x  ning 
funksiyasi sifatida aniqlaydimi? Har bir 
jc
 
ga unga mos / bo‘yicha У = 
^ ( 0  
soni mos 
qo‘ysak, bu moslik funksiya bo'ladimi?
 
to 'p la m d a n  ixtiyoriy 
jc
0 ni tayinlab,
tenglamani qaraymiz.
Bu  tenglama  T to'plamda  yechimga  ega.  Ammo  (2)  tenglamaning  ildizi 
yagona boimasligi ham mumkin.  Aytaylik, bu tenglama 7’to‘plamda bir nechta /0i> 
/
02
, .. • ildizlarga ega bo'lsin. U holda yol = ^ (/01),  У02 = V'fte)» -  sonlar ichida bir- 
binga teng  bo'lmaganlari  mavjud  bo'lishi  mumkin,  masalan  yQl * yo:  bo'lsin.  U 
holda yuqoridagi moslikka ko'rax=x0 gay0 sifatiday0i ni hamy02 ni ham mos qo'yish 
mumkin.  Shu  sababli  (1)  funksiyalar  sistemasi  yordamida    to'plamda 
jc
 
ning 
funksiyasini aniqlab bo'lmaydi.
Ikkinchi  tomondan,  (2)  tenglama  ildizlari  to'plamida  y  = 
  funksiya
o'zgarmas songa teng bo'lishi  mumkin:  ^(^oi) = 
^(^02
) = 
>0
 - U holda qaralayotgan 
*o  songa у o'zgaruvchining  t ga mos  keladigan  yagona yo qiymatini  mos  qo'yish 
mumkin.
Agar  dan olingan har bir x uchun yuqoridagi xossa o'rinli bo'lsa, u holda D 
sohada  yuqoridagi  qoida  yordamida y=j{
jc
)  
funksiya  aniqlanadi.  Bu  funksiya  (1) 
sistema  yordamida  aniqlangan  deyiladi.  (1)  dagi  t  o'zgaruvchi  parametr,  y=j{x) 
funksiya esa parametrik ko'rinishda berilgan deyiladi.
Г x = m(t)
(
1
)
*o=P(0 
(2)


(1)  sistemadan  y=J(x)  funksiyaning  analitik  ifodasini  olish  parametmi 
yo qotish deb ataladi.
(1) 
sistema у o'zgaruvchini  л: o‘zgaruvchining  funksiyasi  sifatida  aniqlashi 
uchun  x = (p(t)  funksiya (T to‘plamdan  olingan  t  uchun)  teskarilanuvchi  bo‘lishi 
yetarli.  Haqiqatdan ham, bu holda (2) tenglama  T to‘plamda yagona yechimga ega 
bo‘ladi.  Demak,    dan  olingan  har  bir *o  uchun  Jt0 =(p{t0)  bo‘ladigan  yagona  to 
mavjud, bu t0 songa yagona  >’0 = \f/(tv)  mos keladi.  Shunday qilib, (1) sistema у ni x 
n in g y ^ x ) funksiyasi sifatida aniqlaydi.  Bu funksiyani x ning murakkab funksiyasi 
sifatida aniqlash mumkin:
y = f{ x ) = y/((p~\x)), 
bu yerda (p~\x)  funksiya  x - (p(t)  funksiyaga teskari funksiya.
fjc = /3
8.10-misol.  7  = (-co,+oo)  da  -I 
benlgan.  Bu sistema y^flx) funksiyani
[y = tA
aniqlaydimi?
Yechish. 
x=P  funksiya  T da  qat’iy  monoton  va  /) = (—oo;+ao)  da  teskari
Г  

X 
t3
funksiyasi  t = \Jx  mavjud.  Bundan  <( 
sistema у ni x ning  funksiyasi  sifatida
\{y=tA
aniqlaydi.
Bu  holda у  funksiyani  t  parametmi  yo‘qotib,  x  orqali  ifodalash  mumkin: 
у = xyfx, bu yerda XE (-oc;+oc).

Download 7,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   172




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish