T u r g u n b a y e V r I s k e L d I m u s a m a t o V ic h matematik analiz


  Funksiyaning  o‘sishi  va  kamayishi



Download 7,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet117/172
Sana03.01.2022
Hajmi7,99 Mb.
#317111
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   172
Bog'liq
fayl 1117 20210526

1.2. 
Funksiyaning  o‘sishi  va  kamayishi. 
Biz  bu  yerda  funksiya  hosilasi 
yordamida funksiyaning monotonligini aniqlash mumkinligini ko'rsatamiz.
8.4-teorema  Aytaylik,  f(x)  funksiya  (a;b)  intervalda  aniqlangan  va 
differensiallanuvchi  boMsin.  Bu  funksiya  (o;b)  intervalda  kamaymaydigan 
(o‘smaydigan) bo'lishi uchun f ’(x)>0 (f’(x)<0) tengsizlikning o‘rinli bo‘lishi zarur 
va yetarli.
Isbot. 
0 Kamaymaydigan funksiya holini qaraymiz.
Zanmyligi. f(x)  funksiya (a;b)  intervalda kamaymaydigan  boMsin.  U holda 
ixtiyoriy  x 6  (a; b)  va  Ar>0  uchun  Ay=f(x+Ax)-f(x)>  0  tengsizlik,  Ax<0  uchun
y=f(x+Ax)-f(x)<0 tengsizlik  o‘rinli  bo‘ladi.  Bundan  esa  — >0 boiishi ravshan.
Ax
Teorema shartiga ko'ra f(x)  differensiallanuvchi,  demak  —   nisbatning Ax->0  da
Ax
chekli limiti  mavjud,  tengsizlikda limitga o‘tish haqidagi  teoremaga (3-84 masala)
• 
Ay
ko'ra, bu limit nomanfiy bo'ladi, ya’ni  lim -JL-=f '(x)> 0.
Л->0  At
Yetarliligi.  ixtiyony  x E  (a; b)  uchun f ’(x)>  0  bo'lsin.  Endi  xj  bo'lgan 
ixtiyoriy xi, X
2
e(a;b) nuqtalami olaylik. Qaralayotgan f(x) funksiya [xi;x
2
] kesmada 
Lagranj  teoremasining barcha shartlarini qanoatlantiradi.  Demak, (д:r,x2) intervalga 
tegishli shunday с nuqta topilib,
f(x
2
)-f(x,)=f'(c) (xr x,) 
(
2
)
187


tenglik o'rinli  boladi.  Teorema shartigaf ’(x)>0, bundan f(c )Z 0, va (2) tenglikdan 
f(x2)~f(xi)>0,  ya’ni f(xo)> f(xi)  ekanligi  kelib  chiqadi.  Bu  esa  funksiyaning  (a;b) 
intervalda kamaymaydigan funksiyaligini ko‘rsatadi.
0 ‘smaydigan funksiya holi ham yuqoridagi kabi isbotlanadi. ♦
Endi funksiyaning qat’iy monoton boMishining yetarli shartini isbotlaymiz.
8.5-teorema.  Agar  f(x)  funksiya  (a,b)  intervalda  differensiallanuvchi  va 
ixtiyoriy  x e  (a;b )  uchun f'(x)>0  (f(x)<0  )  boMsa,  u  holda f(x)  funksiya  (a,b) 
intervalda qat’iy o‘suvchi (kamayuvchi) boMadi.
Isbot.  0  Aytaylik,  xt,x2e(a;b)  va 
xj
2
 bo‘lsin. Ravshanki, [xr,x2] kesmada 
f(x)  funksiya  Lagranj  teoremasining 
barcha  shartlarini  qanoatlantiradi.  Bu 
teoremaga  binoan  shunday  ce(xi;x2) 
mavjudki
ftxj-ftx,) = f(c) (X2-X,) 
tenglik  o'rinli  boMadi.  Bu  tenglik  va 
f'(c)> 0  (J’(cj<0  )  ekanligi dan f(x2)>f(xi) 
if(x
2
) boMishi kelib chiqadi. 
41-rasm
Buf(x) funksiyaning qat’iy o‘suvchi (kamayuvchi) boMishini ifodalaydi. ♦
Ushbu y=x3 funksiya (-1; 1)  intervalda  qat’iy o‘suvchi,  lekin  uning hosilasi 
x=0 nuqtada nolga teng boMadi.
Shunga  o'xshash  f(x)=x+cosx  funksiya  ham  aniqlanish  sohasida  qat’iy 
o'suvchi,  ammo  uning  hosilasi  f'(x)=l-sinx  cheksiz  ko‘p  nuqtalarda  (x = ^ + 
2nn, n e Z) nolga teng boMadi (41-rasm).
Bu  misollar yuqoridagi  teoremaning  shartlari  funksiyaning  qat’iy  o‘suvchi 
(kamayuvchi) boMishi uchun faqat yetarli shart ekanligini ko‘rsatadi.
8.6-misol. Ushbu f(x)=2x2-lnx funksiyaning monotonlik intervallarini toping.
Yechish. Funksiya (0;+oc) intervalda aniqlangan va hosilasi  f  (x)=4x-l/x ga
teng.  Yuqoridagi  yetarli  shartga  ko‘ra,  agar  4x-7/x>0  boMsa,  ya’ni  x>l/2  boMsa,
188


o‘suvchi;  agar  4x-l/x<0  boMsa,  ya’ni  *<1/2  bo'lsa  funksiya  kamayuvchi  boiadi. 
Shunday qilib, funksiya (0; 1/2) intervalda kamayuvchi, (1/2;+») intervalda o'suvchi 
bo'ladi.

Download 7,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   172




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish