determ ine —
belgilam oq yoki taqozo etm oq,
aloqadorlik) — barcha predm et va hodisalarni qonuniyatlar yordam ida
sababiy jarayonlarini izohlab beradigan ta ’limot.
Borliqdagi barcha (m oddiy va ruhiy) narsa v a hodisalam ing bir-biri
bilan bogMiqligi v a o 'z a ro bir-birini taqozo etishining qonuniyatliligi
haqidagi ta ’limot. Determinizm ta ’lim otining m azm unini bir hodisa
(sabab) boshqa hodisa (oqibatning yoki natijaning) kelib chiqishini
zaruriy ravishda belgilashi haqidagi g ‘oya tashkil etadi.
Dogmatizm
(yunon. dogma - fikr, m ulohaza, ta ’limot, qaror) —
tushunchalar, nazariyalar, gipotezalar, qonunlar o ‘zgarm aydi, deb
ko'rsatuvchi ta’limot.
Y o sh lar - m a’naviy dunyoqarashi shakllanayotgan, qaror topay-
otgan, asosiy ijtimoiy o ‘sishni, intensiv ijtim oiylashuv v a moslashuvni,
ijtim oiy va ruhiy-fiziologik balog‘a t yoshni (14-30) boshdan kechiray-
otgan ijtim oiy demografik guruhdir.
J a m iy a t - bu kishilar orasidagi ijtim oiy m unosabatlam ing tarixiy
taraqqiyoti natijasida vujudga kelgan ijtimoiy borliqdir. Jam iyat - bu
o ‘z hayotiy zarur ehtiyojlarini qondirishda o 'z a ro aloqador boMgan
kishilam ing birgalikda yashashining m uayyan sistem asidir. Jam iyat -
bu aql-idrokka ega boMgan kishilar o ‘rtasjdagi m oddiy v a m a’naviy
m unosabatlar v a tabiat bilan o ‘zaro bogManishlarga asoslangan
m urakkab dinam ik sistemadir.
Ideal
— (fran. ideal, lot. idealus qiyofa, mezon, m ukam m allik) —
orzu-intilishning oliy maqsadi.
Idealizm
— (fran.— idealisme, yunon. idea — ideya, g ‘oya) m oddi-
ylikni inkor etib, olam ning asosida ruh yoki g ‘oyalar yotadi, dunyoning
m avjudligi v a rivojlanib borishida g ‘oyalar belgilovchidir, deb ta ’kid-
lovchi falsafiy qarash, ta ’limot.
213
Ijtim oiy m uhit
— insonni o ‘rab turgan va uning shakllanishi,
yashashi v a faoliyati yuz beradigan moddiy, m a’naviy v a ijtimoiy
shart-sharoit. Bu sharoit insonning shakllanishiga hal qiluvchi
ta ’sir o ‘tkazadi. Ijtimoiy m uhit uch miqyosli darajaga boMinadi: 1.
M ikrom uhit; 2. M akromuhit; 3. M egamuhit.
Ijtim o iy falsafa — falsafa fanining tarkibiy qismi. Jam iyat, uning
hayoti va taraqqiyoti qonunyatlarini, yaxlit tizim sifatida, undagi
hodisa v a jarayonlam i o ‘rganuvchi fan. Shuningdek, ijtim oiy falsafa
turli jam iyatlam ing o ‘zaro aloqadorligini o'rganadi. Ijtim oiy falsafa
tarixiy jarayonlam i, ularning obyektiv va subyektiv tom onlari, taraq
qiyot qonunlarining o ‘zaro bog4liqligini tadqiq, tahlil qiladi.
Ijtim o iy faollik — subyektning jam iyat hayotida ongli holda
mustaqil ishtirok etishi, uning m a’lum ijtim oiy-m a’naviy sohada
vujudga keladigan m uam m olam i hal etishga qaratilgan harakati.
Subyekt sifatida shaxs, ijtim oiy guruh, qatlam , um um an jam iyat
boMishi m um kin. Ijtimoiy faollik ijtim oiy ongning shakllanishiga oid
fundamental tushuncha bo‘lib, fuqarolik jam iyatining m uhim m e’yor-
laridan birini tashkil etadi. Jam iyat a ’zolarining ijtim oiy faolligi turli
shakllarda nam oyon boMishi mumkin. Xususan, tabiatiga ko‘ra uning
konstruktiv va destruktiv turlari farqlanadi.
Ijtim o iy fik r — yuz berayotgan vaziyatlar, voqealar v a xatti—
harakatlam ing jam iy at a ’zolari tom onidan m a’qullanishi yoki m a’qul-
lanmasligi. Ijtimoiy fikr yuz bergan jarayonni baholashdir.
Ijtim o iy lash u v — (lot. socialis — ijtimoiy) individning jam iyatning
m uvafaqqiyatli rivojlanishi uchun zarur boMgan nam unali xulq,
psixologik mexanizm, sotsial norm a v a qadriyatlam i o ‘zlashtirish
jarayonidir. Ijtimoiylashuv insonning m adaniyat, kom m unikatsiya
ta ’siri ostida shakllanish jarayoni, bir—birlari bilan m uloqotda boMish-
larini ifodalaydi.
Individualizm
(lot. individium-boMinmas) - inson individual
hayotining alohidaliligini ta’kidlovchi falsafiy-axloqiy tamoyil.
Individualizm ning m a’naviy, nazariy jihatlarini o ‘z ichiga oladigan
konseptual v a real hayotiy pozitsiyani aks ettiruvchi am aliy jihatlari
mavjud.
Individual izmning nazariy talqini
asosida shaxsning
jam iyatdagi avtonomiyasi va uning huquqlarini m utlaqlashtirish yotadi.
A ksariyat hollarda individualizm inson tabiatining o ‘zida yashiringan
deb hisoblanadi. Individualizmning m ohiyatini asoslashga qaratilgan
214
qarashlar shaxsni jam oaga qarama-qarshi qo‘yish, shaxsiy manfaat
lam i jam iy at m anfaatlaridan ustun q o ‘yishni ifodalovchi tamoyil
sifatida xususiy m ulkning paydo boMishi bilan bir paytda shakllangan.
In d iv id u a l o n g - muayyan, guruh, elat, m illatga m ansub boMgan
ayrim kishining ongi boMib, jam iyatdagi voqelik va real borliqning
alohida olingan shaxsning ongida aks etishidir.
In d u s tria l ja m iy a t - hozirgi zam on faylasuflari, sotsiologlari,
politologlari va iqtisodchilari tahlil qilayotgan “an ’anaviy”, “agrar”
(urug‘—qabila, feodal) va boshqa jam iyatlardan farq qiluvchi
“rivojlangan”, “yuksak darajada sanoatlashgan” jam iyatni ifodalovchi
tushuncha.
In n o v a tsiy a (lot. innovatia, angl. innovation - y a n g i 1 ik, yangilikni
tatbiq qilish) — oldin m avjud boMmagan predm etlar, tuzilm alar, qadri-
yatlar v a faoliyat metodlari (texnologiyalari)ni yaratish, paydo boMgan
yangiliklam i belgilar, obrazlar va sim vollarda ifodalash ham da ijtimoiy
o czlashtirish v a tarqatish orqali jam iy at va inson hayotining barcha
sohalariga tatbiq qilish jarayonidir.
In te g ra ts iy a (lot. integratio — tiklanish, toMdirilish, integer —
bir butun) turli xil qism va elem entlam i bir butunlikka birlashtirish
jarayoni. Integratsiya jarayonlari tashki11 ashtiri 1 gan sistem alarda
boMishi m um kin — bu holda ular sistem a butunlik darajasini v a tashkil-
lashtirilgan darajasini ko‘taradi. Integratsiya jarayonlari oldin bogMan-
m agan elem entlam i biriktirish asosini ham da shakllangan sistem alarda
ham yuz berih, natijada sistemani bir butunligi va tashkillanish darajasi
oshishiga, elem ent va tarkibiy qism lar o ‘rtasida aloqadorlikka m urak-
kablashuvga olib keladi. B ir butunlikka birikkan tarkibiy qism lar turli
xil darajada avtonom likka ega boMadi.
In te rio riz a tsiy a - (lot. Interior - ichki) - tashqi ijtim oiy voqelikni
o ‘zida o'zlashtirish orqali inson psixologiyasi ichki tuzilishining
shakllanishi.
In tu its iy a (lot. intueri—tiki lib qaram oq)—qaralayotgan obyektdagi
m uam m o boMgan holat to 4g ‘risida, hech bir m ushohada v a isbotga
tayanm asdan turib, birdaniga, yaxlitligicha qam rab olish asosida yangi
bilim ga ega boMish jarayoni.
Irra ts io n a liz m (lot. irracionalis — ongsizlik, nom a’lumlik
(aqlsizlik)) — ongsizlik afzalligini olam ning v a bilish jarayonining
asosiy xususiyati, deb hisoblovchi falsafiy ta’limot.
215
K oevolyusiya (lot. coevolutio — birgalikda rivojlanish) bitta
sistem ani evolyusiyasi boshqa sistem aning o ‘zgarishi, rivojlanishi
bilan bog‘iiqligi, hamkorlikda dunyoning m urakkab sistemasi va
o‘zaro aloqadagi evolyusiyasi. K oevolyusiya tabiat v a jam iyatning
o ‘zaro aloqadorlik v a bogManish asosida rivojlanishida nam oyon
boMadi.
L ib e ra lla sh u v (lot. Iiberalis —ozod, erkin). Liberalizm ijtimoiy-si-
yosiy taMimot v a ijtim oiy harakat boMib, jam iyatning siyosiy, iqtisodiy
v a boshqa sohalarida shaxs erkinligini qadriyat sifatida qaror toptirish
g ‘oyasini ifodalaydi.
M a d a n iy a t — lot. “cultura” — yerga ishlov berish, parvarishlash
m a’nosini anglatadi. Mil.av. 45-yili R im notigM, m ashhur faylasuf
Sitseron “m adaniyat” atamasini aqlga ishlov berish m a’nosida
ishlatgan. U ning fikricha, dehqon yerga ishlov bergani kabi inson ham
so‘z, aqliga ishlov berib turishi zarur. M adaniyat ko‘p qirrali va chuqur
m azm unga ega tushuncha boMib, u jam iy at taraqqiyoti davom ida
insonlarning faoliyati tufayli qoMga kiritilgan barcha m oddiy va
m a’naviy yutuqiam ing majmuidir. M oddiy m adaniyat deganda, inson
faoliyati tufayli yaratilgan “ikkinchi tabiat”,. y a’ni ishlab chiqarish
vositalari, m ehnat qurollari, mehnat ko‘nikm alarini, shuningdek,
ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan va hayot uchun xizm at qiladigan
barcha boylikiarni nazarda tutish lozim.
M a n fa a t — individ v a ijtimoiy guruhlar faoliyatining asosiy sababi.
M anfaat faoliyatni keltirib chiqaribgina qolmay, uning yo'nalishi,
vosita v a shakllari, maqsadini ham belgilab beradi.
M a te ria liz m (lot. M aterialis - m oddiy, m oddiylashgan) olam
moddiy, ongim izga bogMiq boMmagan holda, obyektiv tarzda m avjud,
m ateriya birlam chi, hech kim tomonidan yaratilm agan, abadiy mavjud,
tafakkur esa m ateriyaning xususiyatidir, olam v a uning qonuniyatlarini
bilish m um kin, deb qarovchi falsafiy oqim.
M a fk u ra (arab. “m afkura” —nuqtai nazarlar va e ’tiqodlar sistemasi,
m ajm ui)-jam iyatdagi muayyan siyosiy, huquqiy, axloqiy, diniy, badiiy,
falsafiy, ilm iy qarashlar, fikrlar va g 'o y alar m ajm ui. M afkura ijtimoiy
borliqning, y a ’ni keng m a’noda jam iyat hayotining m a’naviy-siyosiy
in ’ikosidir, uning inson ongida aks etishi, inson tom onidan anglanib,
bir butun sistem a holiga keltirilishi v a bu sistem aning am aliy faoli-
yatda nazariy asos ham da ruhiy tayanch boMib xizm at qilishidir.
216
M a fk u ra v iy im m u n ite t (lot. Im m unitas- ozod boMish, q u tilis h )-
m a’lum bir shaxsda yoki ijtim oiy guruhda o ‘ziga xos boMgan, q at’iy,
barqaror, sogMom m afkuraviy qarashning shakllanganligi, maMum
m afkura tam oyillarini, ular tom onidan o cz ijtim oiy-siyosiy faoliyati
v a yashash tarzining m ezonlariga aylantirilganligi bilan ifodalanadi.
Shu bilan birga m afkuraviy im m unitet har qanday salbiy, ijtimoiy—
patologik oqibatlar keltirib chiqarishi m um kin boMgan ogMsh-
larni qabul qilm aslik mexanizmidir. SogMom jam iyatdagi ijtimoiy
guruhlarda im m unitet m exanizm larining rivojlanishi k o ‘zda tutiladi.
M a ’n a v iy at(a rab . “m a’naviyat” —m a’nolar m ajm ui)—kishilarning
falsafiiy, huquqiy, ilmiy, badiiy, axloqiy, diniy ta sa w u rla ri va
tushunchalari m ajm ui. M a’naviyat m afkura, tafakkur tushunchalariga
yaqin v a ular bir-birlarini taqozo etadi.
M e n ta lite t (lot. — mens — aql, tafakkur, fikr yuritish tarzi, fikrlash
usuli, kishi ruhiyati tarzi) individual va ijtim oiy ongning ichki qatlam -
larida joylashgan boMib, ongsizlikni ham qam rab oladi. M entalitet —
m uayyan tayyorgarlik, yoM—yo‘riq v a m oyillik asosida individ yoki
ijtim oiy guruhlarni ish tutish usuli, fikr yuritish, dunyoni idrok va
fahm lashning m a’lum tarzidir.
M etodologiya — tadqiqotchining nazariy v a am aliy faoliyatini
tashkil etish, tiklash tam oyillari v a usullari sistem asi ham da bunday
sistem a haqidagi ta ’limot.
M ex an itsizm — harakatning birdan-bir obyektiv shakli — mexanik
harakat degan noto‘g ‘ri tasaw u rg a asoslanuvchi dunyoqarash v a bilish
usuli. B unday qarash oqibatda, tabiat v a jam iyatdagi hodisalarning
turli-tum anligi inkor etilishiga olib keladi.
M illa t - arab. “m illat” - xalq, lot. N atio — m illat. M illatni talqin
qilishda ikkita yondoshish mavjud. B irinchisiga asosan m illat m a’lum
davlat fuqarolarining siyosiy birligi (siyosiy m illat). Ikkinchisiga
binoan m illat bu m a’lum davlat fuqarolarining yagona til v a o ‘z-o‘zini
anglash asosida tashkil topgan etnik birligi (etno — m illat) nazarda
tutiladi. B itta m illatga tegishli odam lar um um iy hudud, til va m adani-
yatga ega boMishadi.
M illa tc h ilik — m iiliy m ahdudlik va m aqtanchoqlikni targMb
v a tashviq qilishga asoslangan, o ‘z m illati kuch-qudrati va salohir
yatiga chuqur ishonch v a o 4zga millatlarga ishonchsizlik ruhi bilan
y o ‘g ‘rilgan nazariya v a amaliyot.
217
M illiy m a ’naviy tik lan ish — u yoki bu m illat hayotida o ‘zga
m am lakat tom onidan sodir etiladigan yovuzlik v a z o ‘ravonlik yoMi
bilan uning avlod ajdodlari tom onidan yaratilgan meros, urf-odatlar,
an ’analar, qadriyatlardan mahrum etilishi, tarixiy xotirasi toptalishi,
m illiy o ‘zligini anglash cheklanishi, m anfaatlari, m aqsadlari, huquqlari
poym ol etilishi v a tarixiy taraqqiyotning m a’lum bosqichiga kelib
esa o cz mustaqilligini qoMga kiritishi natijasida milliy rivojlanish
borasida ana shu boy berilgan im koniyatlardan foydalanish, o ‘tm ishda
yaratilgan barcha m oddiy va m a’naviy boyliklarni m illiy rivojlanishga
y o ‘naltirilgan um um m illiy faoliyatdir.
M illiy ong — m illatning tarixi, taqdiri v a istiqboli bilan bogMiq
boMgan, m illatning manfaatlari va muam m olarini ifodalovchi, m illat
vakillari faoliyatiga m aqsad, y o ‘nalishlar beruvchi g ‘oyalar, fikrlar
sistem aciga aytiladi.
M illiy o ‘z -o ‘zin i an g lash — har bir m illat (elat)ning o ‘zini real
m avjud subyekt, m uayyan m oddiy v a m a’naviy boyliklam ing ifoda-
lovchisi, yagona til, urf-odatlar, an ’analar, qadriyatlar v a davlatga
m ansubligini, m anfaatlar ham da ehtiyojlar um umiyligini tushunib
etishdir.
M o d e m iz a tsiy a (fran. m oderisatio, m oderne—yangi, zam onaviy)—
jam iyatni zam onaviy talablarga m uvofiq takom illashtirish m aqsadida
xilm a-xil o ‘zgartirishlarni am alga oshirishdan iborat ijtim oiy-tarixiy
jarayonni ifodolovchi tushuncha.
O ila — kishilarning, tabiiy-biologik (jinsiy munosabatlar, nasi
qoldirish), iqtisodiy (m ulkiy munosabatlar, uy-ro‘zg ‘orni boshqarish),
m a’naviy (er-xotin, ota-ona v a bolalar o crtasidagi m ehr-m uhabbat
tu y g ‘usi v a b.) m unosabatlariga asoslangan, ijtim oiy birligi boMib,
inson yashashi uchun qulay sharoit yaratib beruvchi, uning turli
ehtiyojlarini qondiruvchi makondir. Shuningdek, oila, hayotning,
avlodlarning davomiyligini ta ’m inlaydigan, m uqaddas urf-odatlam i
saqlaydigan, kelajak nasllar qanday inson boMib etishishiga bevosita
ta ’sir ko‘rsatadigan, tarbiya o ‘chogMdir.
O p tim izm - (lot. optim us - eng yaxshi, degan m a’noni bildiradi)
kechayotgan voqea, hodisalarning borishiga ikki xil qaram a-qarshi
fikrlar yoki m unosabatlam i yaxshilikka y o ‘yish bilan ifodalash.
Optim izm pessim izm ning, y a’ni tushkunlikning aksi.
218
P essim izm (lot. ressim us — eng yom on) kechayotgan voqea-
hodisalarning sodir boMishiga ikki xil qaram a-qarshi fikrlar yoki
m unosabatlam ing oqibatini sam arasiz (fatalizm em as), tushkunlikka
y o ‘yish bilan ifodalaydi. Optim izm ning, y a’ni um idbaxshlilikning
teskarisi. Pessim izm voqealar yom onlashib borayapti degan qarash-
larda tushkunlik kayfiyatlarida, yaxshilik va adolatning tantanasiga
ishonchning yo‘q!igida nam oyon boMadi.
P o stm o d e rn izm (lot. post — keyin, m odem izm — zam onaviy
m odern izmdan key ingi bosqich) - tarixiy, ijtim oiy v a m iiliy kontekstga
bogMiq falsafiy epistem ologik, ilmiy-nazariy v a hissiy estetik tasav-
vurlar m ajm uini bildiradi.
P ra g m a tiz m (yunon. pragm as — ish, amal, xatti-harakat m a’nosini
anglatadi). Pragm atizm asoschisi — A m erika m utafakkiri, matematigi,
m antiqshunos v a faylasuf Charlz Sanders, Pirs ushbu atam a muallifi
hisoblanadi. Pirsdan so‘ng uning vatandoshlari — U. Jeym s, J.G . M id,
>
B uyuk B ritaniyada - K .S. Shiller pragmatizm ni rivojlantirganlar.
Pragm atizm paydo boMishi bilan oldingi falsafiy g 4oyalardan voz
kechib, inson mohiyatini bildiruvchi xususiyatlari uning harakati,
m aqsadga muvofiq faoliyatida namoyon boMishidan kelib chiqib yangi
falsafiy tafakkurga asos soldi.
P ro g re ss (lotin. Progressus — olg4a qarab harkatlanish, m uvaffa-
qiyat) fanda taraqqiyotning yo'naltirilgan ilgarilanm a shakli ham da
bunda quyidan yuqoriga, nom ukam m allikdan m ukam m allikka o ‘tish.
R atsio n alizm (lot. Rationalis - onglilik) gnoseologiya v a prakse-
ologiyadagi yo'nalish. B ilish jarayonida aqlni hissiy (sezgi, idrok,
ta sa w u r) bilishga nisbatan ustuvorligini tan oladi.
R evolyusiya (lotin. «revolutio» — to ‘ntarish, burilish) — tabiat,
jam iy at yoki bilish jarayonida biron-bir narsa, hodisada sodir boMa
digan chuqur sifat o ‘zgarishi v a rivojlanishni ifodalaydigan tushuncha.
R eg ress (lot. regressus — orqaga qaytish) — rivojlanishning bir
tom oni - orqaga ketish, eski shakllarga qaytish, taraqqiyotning quyi
darajasiga tushib qolishni anglatuvchi tushuncha.
S iy o sat (yunon. politika — davlat va jam iy at ishlari) — davlat
m iqyosida v a davlatlararo m unosabatlarda hokim iyatni am alga
oshirish bilan bogMiq boMgan faoliyat.
219
S in e rg e tik a (yunon. sunergeia — ham korlik, ham jihatlik) — hozirgi
zam on o ‘z-o‘zidan tashkil boMish nazariyasi, o ‘z-o‘zini boshqarish,
nochiziqli hodisalam i o ‘rganishga, dunyoni yangicha izohlashga,
m urakkablikni o ‘rganadigan, tabiiy v a ijtim oiy-iqtisodiy jarayon-
lam ing tabiatini bilishga qaratilgan, ilmiy y o ‘nalish, tafakkur uslubi.
S iste m a (yunon. sustem a — qism lardan tarkib topgan butun) o ‘zaro
m unosabatda v a aloqadorlik natijasida butunni (yaxlitlikni) hosil
qiluvchi unsurlar m ajm uidan iborat.
S tra tifik a tsiy a - (lot. stratum - qatlam v a sacere - ilm oq) tushun
chasi jam iyatning strukturasini ifodalaydi. U orqali sotsiologiyada
m oddiy boyliklam ing notekis taqsim lanishi, turli qatlam (strat)lar
o ‘rtasidagi tengsizlikni ifodalash m um kin. Turli qatlam lar — kasb,
daromad, individlam ing m a’lumoti, hokim iyatda qatnashish darajasi
kabi m ezonlarga asosan jam iyat sinflashadi.
S tra tifik a tsiy a k o n sep siy asi-filo so fiy ad a jam iyatning strukturasi
ko‘p oMchovli sistem a sifatida ifodalanib, bu sistem ada sinflardan
tashqari xususiy m ulk natijasida paydo boMgan guruhlar v a ular
orasida m unosabatlar ko6rsatiladi. Jam iyatdagi boMinishLarga muhim
va nomuhim m ezonlar asos qilib olinadi. Bu konsepsiyaga M.Veber
asos solgan.
S u b lim atsiy a (lot. sublimo — oshirm oq) — energiyani ijtim oiy va
m adaniy jihatdan nomaqbul (quyi, tuban) m aqsad v a obyektlardan
m aqbul (yuqori, olijanob) boMgan ijtim oiy v a m adaniy obyektlarga
o ‘tkazish hodisasidir.
Stsientizm (lot. scientia — bilim, fan) — falsafiy dunyoqarashning
bir turi boMib, uning asosida ilmiy bilim m adaniyatning eng oliy
qadriyati, degan ta sa w u r yotadi.
T exnika (yunon. “techne” soczidan olingan boMib, uning lug‘aviy
m a’nosi san’at demakdir) — odam lam ing ehtiyojlari v a istaklariga
m uvofiq ravishda, muayyan narsalam i m aqsadli o'zgartirish, ularga
shakl berish, jism oniy v a aqliy ishlarning, iloji boricha ko‘pini
m oslam a (m ashina)lar bajarishiga qaratilgan ham m a faoliyat y o ‘nal-
ishlari m a’nosini anglatadigan tushuncha.
T ex n o k ratizm (yunon. — texnika-san’at, ustalik v a kratos-
hokim iyat so‘zlaridan olingan)—texnik m utaxassislam ing ilmiy bilimi
asosida butun jam iyatning m anfaatlarini him oya qiluvchi, siyosiy
hokim iyatni o ‘rnatilish haqidagi sotsiologik konsepsiya.
T ex n o k ratiy a (yunon.— technike — m ahorat, san ’at, kratos —
hokim iyat, hukm ronlik) - jam iyatda texnika m utaxassislari o 4m i va
aham iyatini borgan sari oshib borayotganligi, buning zarurligi va
m uqarrarligini asoslovchi ijtimoiy-falsafiy v a iqtisodiy konsepsiya.
Tolerantlik
(lot. tolerantia — chidam, sabr-toqat) — o ‘zgalarning
turm ush tarzi, xulq-atvori, odatlari, his-tuyg‘ulari, fikr-m ulohazalari,
g ‘oyalari v a e ’tiqodlariga nisbatan chidam lilik, bag‘rikenglik.
Falsafa
(filosofiya) — insonning dunyoda tutgan o 4rni v a dunyo-
qarashining yaxlit sistemasini ifodalovchi m a’naviy faoliyatining bir
shakli.
F an
— dunyo haqidagi obyektiv bilim lar sistem asi: ijtim oiy ong
shakllaridan biri. Fan tabiat, jam iyat v a tafakkur haqidagi yangi
bilim lar hosil qilishdan to ularni tadbiq qilishgacha boMgan faoliyatni
o ‘z ichiga oladi.
Faoliyat
- inson m avjudligining shakli boMib tashqi dunyoni,
o 4zining m aqsadga muvofiq tarzda o 4zgartirishga qaratilgan oqilona
hatti-harakatlari sistemasidir. Faoliyat ongli xususiyatga ega boMib, u
o ‘zida m aqsad, vositalar, natija va jarayonni qam rab oladi.
Fatalizm
(lot. fatatis - taqdirga oid) - butun olam , jum ladan
insonning hayoti oliy iroda tom onidan tole, taqdir sifatida azaldan
belgilab q o 4yilganligi to 4g 4risidagi ta’limot.
F uqarolik jam iyati
— bir qancha gum anitar fanlam ing tushun
chasi bo4lib, uning m ohiyatiga k o 4ra jam iyatdagi nosiyosiy v a siyosiy-
lashmagan m a’naviy v a iqtisodiy m unosabatlam ing yaxlit m ajm uasi.
X a r iz m a -
insonning o'taqobiliyatli v a o 4ziga xosligi. Sotsiologiya
faniga E.Trelch tom onidan kiritilgan b o 4lib, u M .Veber tom onidan
uning hukm ronlikning ideal tiplari konsepsiyasida tahlil qilingan.
Sivilizatsiya
— (lot. civilis — fuqaroviy, ijtim oiy) serqirra va
m urakkab mazm unga ega boMgan ijtimoiy-falsafiy tushuncha.
U m adaniyat tushunchasining sinonimi sifatida, jam iy at v a m adaniyat
rivojlanishining darajasini, varvarlikdan keyingi jam iy at rivojla-
nishidagi bosqich sifatida tushuniladi.
S hovinizm (fran. Chauvinim s) —boshqa millatlarni m ensim aslikni
v a o 4z m illatining ularga nisbatan ustunligini asoslashga qaratilgan
221
g ‘oyaviy-nazariy qarashlar sistem asi v a am aliyoti. Shovinizm —
m illatchilikning eng xunuk ko‘rinishi.
E volyusiya (lot. evolutio — ochilish, yozilish, takom illashish) —
tadrijiy rivojlanish. U m um ilm iy va falsafiy ta ’Iimot hisoblanadi.
Evolyusiya revolyusiyaga nisbatan qaram a-qarshi tushuncha sifatida
ishlatiladi. Bunday tushunishda tub sifat o 4zgarishini ifodalaydigan
revolyusiya tushunchasining aksi oMaroq, evolyusion, miqdoriy
o ‘zgarishlarining asta-sekin to 4planib borishining ifodasi sifatida
qaraladi.
E goizm (lot. ego — individ “men”i — ichki dunyosini anglatadi)
o 4z-o4zini qadrlash, sevish, shaxsiy “m en”i to ‘g ‘risidagi fikrlarga
asoslangan fe ’l-atvom i anglatadi.
E kzisten sio n alizm (lot. existenz — yashash; nem is. existieren —
yasham oq) — falsafiy oqim. Barcha ta ’lim otlarda insonning borligM
yagona haqiqat sifatida tan olinadi. Bu borliq, a w a lo , har qanday
falsafiy bilim ning boshi va oxiri hisoblanadi. Inson eng a w a lo
o ‘zining m avjudligi haqida fikr yuritadi, his qiladi, yashaydi. Keyin
esa, hayotdagi o ‘z o 'm in i aniqiaydi. Inson o ‘z m ohiyatini o 4zi
aniqiaydi. M ohiyat insondan tashqarida boMmaydi. Inson o'zligini
o 4zi aniqiaydi, u o ‘zgacha em as, shunday boMmoqlikni istaydi. Inson
individual m aqsadga intiladi. U
0
‘zligini yaratadi, o ‘z hayotini o 4zi
tan lab oladi.
E tn o s - (yunon. ethos - guruh, qabila, xalq) etnik birlik, ijtimoiy
tarixiy jaray onlar natijasida shakllangan odam lar ijtim oiy guruhining
bir turi. E. urug4, qabila, elat v a m illat shakllarida nam oyon boMdi.
E h tiy o j - yashash va faoliyat ko'rsatish uchun zarur boMgan
narsalarga munosabat.
Q a d riy a t — voqelikdagi muayyan hodisalarning umumbashariy,
um uminsoniy,
ijtimoiy-axloqiy,
m adaniy-m a’naviy
ahamiyatini
ko4rsatish uchun qoMlanadigan falsafiy-sotsiologik v a aksiologik
tushuncha. Jam iyat, inson va insoniyat uchun aham iyatli boMgan
barcha narsa, hodisa v a voqealar: erkinlik, ezgulik, tenglik, tinchlik,
haqiqat, m a’rifat, madaniyat, m oddiy v a m a’naviy boyliklar, obida-
yodgorliklar, go4zallik, axloqiy xislat v a fazilatlar, an ’ana, urf-odat,
udum v a boshqalar qadriyat hisoblanadi.
Q o n u n — m uayyan shart-sharoitda, voqealar rivojining hususiyati
va y o 4nalishini belgilaydigan, m a’lum bir qat’iy natijani taqozo
222
etadigan tevarak-atrofdagi narsa v a hodisalam ing m uhim , zaruriy,
umumiy, nisbiy barqaror m unosabatlam i ifodalash uchun ishlatila-
digan falsafiy kategoriya.
G ‘o y a (yunon. idea) — 1) turli falsafiy sistem alarda keng qoMla-
niladigan tushunchalardan biri. 2) ilm iy bilishning o ‘ziga xos
shakli. 3) keng m a’noda oldin m avjud b o clm agan, o ‘zida yangilikni
tashuvchi fikr.
i
223
A D A B IY O T L A R R O ‘YX A TI
I. 0 4zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi.-T.: O'zbekiston,
2003;
2 . O'zbekiston Respublikasining “O'zbekiston Respublikasida jamoat
birlashmalari to‘g‘risida”gi Q onuni.//0‘zbekiston Respublikasining
qonunlari. 4-son. -Т.: Adolat, 1993;
3. O'zbekiston Respublikasining “Siyosiy partiyalar to 4g‘risida”gi
Qonuni. //O'zbekiston Rcspublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, №
2(1250), 1997;
4. O'zbekiston Respublikasining “O'zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisiga saylov to'g'risida”gi Qonuni (yangi tahriri)7/0‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, № 9-10 (1329-1330),
2003;
5. 0 ‘zbekiston Respublikasining “Davlat boshqaruvini yangilash va
yanada demokratlashtirish hamda mamlakatni modemizatsiya qilishda
siyosiy partiyalaming rolini kuchaytirish to'g'risida”gi Konstitutsi-
yaviy Qonuni //O'zbekistonda siyosiy partiyalar. -Т.: Mintaqaviy siyosat
jam g‘armasi, 2007;
6. O czbekiston Respublikasining “O'zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining Qonunchilik palatasiga saylov to'g'risida”gi (yangi tahriri)
Qonuni.-T., 2009;
7. Karimov I. A. Istiqlol yo'li: muammolar, rejalar. - Т.: O'zbekiston,
1992;
8. Karimov I. A. 0 4zbekiston - bozor munosabatlariga o 4tishning
o 4ziga xos yo4li. - Т.: 0 4zbekiston, 1993;
9. Karimov I.A. O'zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbo-
lining asosiy tam oyillari.-Т.: O'zbekiston, 1995;
10. Karimov I.A. O'zbekiston: miiliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura.
Т. 1. -Т ., O ’zbekiston, 1996;
I I . Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. T.3. -Т.: O 'zbek
iston, 1996;
12.
Karimov I.A. O'zbekiston XXI asr bo4sag4asida: xavfsizlikka
tahdid, barqarorlik shartlari, taraqqiyot kafolatlari. — Т.: O'zbekiston,
1997;
224
13. Karimov I .A. Hozirgi bosqichda demokratik islohotlami chuqur-
lashtirishning muhim vazifalari.//Yangicha fikrlash va ishlash - davr
talabi. T.5. —Т.: 0 ‘zbekiston, 1997;
14. Karimov l.A . Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yoMida. T. 6. — Т.:
O’zbekiston, 1998;
15. Karimov I. A. Biz kelajagimizni o ‘z qo‘limiz bilan quramiz. T.7.
- Т . : 1999;
16. Karimov l.A. 0 ‘zbekiston XXI asrga intilmoqda. Т.: 0 ‘zbekiston.
2000
;
17. Karimov l.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot -
pirovard maqsadimiz. 8-tom. Т.: O ftzbekiston, 2000;
18. Karimov l.A. Milliy istiqlol mafkurasi — xalq e’tiqodi va buyuk
kelajakka ishonchdir. — Т.: 0 4zbekiston, 2000;
19. Karimov l.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas’ulmiz. Т.9. -Т.:
0 ‘zbekiston, 2001;
20. Karimov I. A. Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak.
T .1 0 .-T .: 2002;
21. Karimov I.A. Biz tanlagan yo4l —demokratik taraqqiyot va m a’rifiy
dunyo bilan hamkorlik yo‘li. T.l 1. - Т.: 0 ‘zbekiston, 2003;
22. KarimoyJ.A. Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni demokratlash-
tirish va yangilash, mamlakatni modemizatsiya va isloh etishdir.//.04zbek
xalqi hech qachon, hech kimga qaram bo‘lmaydi.T.13.-T.: 0 ‘zbekiston,
2005;
23. Karimov l.A. Inson manfaatlarini ta’minlash, ijtimoiy himoya
tizimini shakllantirish ustuvor vazifamizdir./ “Xalq so‘zi” . 2006 yil 8
dekabr;
24. Karimov l.A. Yuksak m a’naviyat - yengilmas kuch. -
Т.:
M a’naviyat, 2008;
25. Karimov I. A. Mamlakatimizda demokratik islohotlami yanada
chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. — Т.:
O’zbekiston, 2010;
26. Karimov l.A. BMT Sammitining mingyillik rivojlanish maqsad-
lariga bag'ishlangan yalpi majlisdagi nutq. -Т.: O ‘zbekiston, 2010;
27. Сен-Симон А. Избранные сочинения. Т. И. М.- JI., 1948;
28. Кант И. Сочинение:
В
6 т. -М., 1964. Т.З;
29. Фрейд 3. Будущее одной иллюзии // Фрейд 3. Избранное. Т. I.
London, 1969;
30. Аль-Фараби. Философские трактаты. Алма-ата.: Наука, 1970;
31. Гегель Г. Работы разных лет. М., 1971. Т.2;
225
32. Ш илз Э. Общество и общества: макросоциологический подход
// Американская социология. Перспективы, проблемы, методы. М.,
1972.
33. Конфуций. Лунь Юй. Пер. Ю.Кривцова. В кн. Древнекитайская
философия. Собрание текстов. В двух томах. М., 1972-1973. Т.1;
34. Abu Rayhon Beruniy. Tanlangan asarlar. 1-jild. Т., Fan, 1986;
35. Джамбаттиста Вико. Собрание сочинений. В трех томах.
Том И. Из истории эстетики и общественной мысли. — Москва:
“Изобразительное искусство”, 1986;
36. Гегель Г. Философия права. М., 1990;
37. Ясперс К. Смысл и назначение истории: Пер. с нем. - М.:
Политиздат, 1991;
38. Кравченко И.И. Концепция гражданского общества в
философском развитии. — Политические исследования. 1991;
39. Франк C.JI. Духовные основы общества. М ., 1992;
40. К.Поппер. Опсрытое общество и его враги. М., 1992, Т.2;
41. Сорокин П.А. Сорокин П.А. Человек. Цивилизация. Общество.
М., 1992;
42. Макконелл К., Брю С. Экономикс. М., Менеджер. 1992;
43. Ильин И.А. Собр. соч. В 10 т. Т. 2. Кн. 1. М ., 1993;
44. Арон Р. Демократия и тоталитаризм. М ., 1993;
45. Хайдеггер М. Время картины мира.// Время и бытие. — М.,
1993;
46. Смелзер Н. Социология. М., 1994;
47. Карлейль Т. Герои, почитание героев и героическое в истории
// Карлейль Т. Теперь и прежде. М., 1994;
48. Ш елер М. Избранные произведения. — М.: 1994;
49. Mavrulov A. M a’naviy sog‘lomlashtirish davri. — Т., 1994;
50. Sharifxo‘jaev М. Sh. Istiqlol istiqbollari. — Т.: 0 ‘zbekiston, 1994;
51. Валерий Подорога. Выражение и смысл. Ландшафтные миры
философии. Москва: Ad Marginem, 1995;
52. Старостин Б.С. Модернизация ва национальная культура. —
М., 1995;
53. Крапивенский С.Э. Социальная философия: Учебник для
гуманит.-соц. специальностей высших учебных заведений. 3-е изд.,
исправленное и дополненное. - Волгоград: Комитет по печати, 1996;
54. Almond G., Pauli D. Comporative PolitoIogy.Approach from the
position o f Development conception. — Princeton, 1996;
226
55. Философия и методология науки. Под ред. В.И. Купцова. —
М., 1996;
56. Момджян К. X. Введение в социальную философию. М., 1997;
57. Вернадский В.И. О науке. Сочинения. Т. 1. — Дубна, 1997;
58. Ортега-и-Гассет X. Восстание масс // Ортега-и-Гассет X.
Избранные труды. М., 1997;
59. Хейзинга Й. Homo Ludens; Статьи по истории культуры. -М.:
Прогресс - Традиция, 1997;
60. Смирнов И., Титов В. Философия: учебник для студентов
высших учебных заведений. Издания второе, исправленное и
дополненное. —М.: 1998;
61. Mustaqillik. Izohli ilmiy-ommabop lug4at. Т., Sharq, 1998;
62. Гершунский Б.С. Философия образования.—М.: Флинта, 1998;
63. Руссо Ж.Ж. Об общественном договоре. Трактаты. - М.:
«Канон-пресс», 1998;
64. Фромм Э. Психоанализ и религия; Искусство любить; Иметь
или быть?: Киев: Ника-Центр, 1998;
65. Спенсер Г. Система синтетической философии. М . 1998;
66. Бучало Н.Ф., Чумаков А.Н. Философия. - М.: Знание, 1998;
67. Барулин B.C. Социальная философия. Учебник для вузов. - '
Москва, Ф А И Р -П Р Е С С , 1999;
68. Момджян К.Х. Философия общества // Кузнецов В.Г.,
Кузнецова И.Д., Миронов В.В., Момджян К.Х. Философия. М., 1999;
70. Xolbekov A. Idirov U. Sotsiologiya (izohli lug4at — ma’lu-
motnoma). — Т., Abu Ali Ibn Sino nomidagi tibbiyot nashriyoti, 1999;
71. Forobiy. Fozil shahar aholisi. -Т., Sharq, 1999;
72. Кохановский В.П. Философия и методология науки. - М.,
1999;
73. Луман Н. Теория общества / Теория общества. М ., 1999;
74. Мыслители Греции. О т мифа к логике. — Москва-Харьков.
1999;
75. Федосеев А. А. Основные элементы современной политической
системы // Основы современной философии. СПб., 1999;
76. Монтескье Ш.Л. О духе законов. М.: Мысль, 1999;
77. Белл Д . Грядущее постиндустриальное общество. М., 1999;
78. Бохенский Ю. М. Современная Европейкая философия. —М.:
Научный мир, 2000;
79. Барулин В. С. Социальная философия. М., 2000;
227
80. Петров В. П. Движущие силы и основные пути развитие
человеческого общество. М., Геодезия. 2000;
81. Бодрийар Ж. Америка. Перевод с французского Д. Калугин.
Санкт-Петербург, Владимир Даль, 2000;
82. Бодрийар Ж. Забыть Фуко. СПб.: Владимир Даль, 2000;
83. Islomov Z.M. Davlat va huquq: umumnazariy masalalar. —Т.,
Adolat, 2000;
84. Islomov Z. M. Davlat va huquq: umumnazariy masalalar (Davlat
nazariyasi). — T.:Adolat, 2000;
85. Основы современной философии / Под ред. Ю. Н. Солонина
и др. СПб., 2001;
86. Miiliy istiqlol g ‘oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. -Т.: Yangi
asr avlodi. 2001;
87. Вазюлин В.А. Философский словарь. М., 2001;
88. Нордстрем К., Риддерстрале Й. Бизнес в стиле фанк. - СПб.,
2001
;
89. Bahodir Karim Imin. M anfaatlar-siyosat va mafkura manbai. -Т.,
Minhoj, 2002;
90. Choriev A. Inson falsafasi. II. Mustaqil shaxs. - Т., 2002;
91. Nazarov Q., Ochildiev A. Miiliy istiqlol g ‘oyasi: asosiy
tushunchalar, tamoyillar va atamalar. — Т.: Yangi asr avlodi, 2002;
92. Дьюи Д. Общество и его проблемы. М., 2002;
93. Гобозов А. Философия политики. М., 2002;
94. Jocrayeva S. Haqiqat inanzaralari. 96 mumtoz faylasuf. Т., Yangi
asr avlodi. 2002;
95. Giddens E. Sotsiologiya: Oliy o ‘quv yurtlari uchun qoMlanma /
Tarj. N.Mamatov, J.Begmatov. Т., Sharq, 2002;
96. Skirbekk G, N. Gile. Falsafa tarixi. Т., Sharq, 2002;
97. Егоров B.C. Философия открытого общества. — Москва-
Воронеж, 2002;
98. Алексеев П.В. Социальная философия: Учебное пособие. -
М.: ООО “ТК Велби”, 2003;
99. Соколов С.В. Социальная философия: Учеб. пособие для
вузов. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2003;
100. Тоффлер Э. Метаморфозы власти: Пер. с англ. / Э. Тоффлер.
- М.: ООО «Издательство АСТ», 2003;
101. Bekmurodov М., Begmatov A. Miiliy mentalitet va rahbar
ma’naviyati.- Т.: Adolat, 2003;
228
102. Olim S. Uch buyuk mezon: qonun, mafkura va ma’naviyat diale-
ktikasi.// Tafakkur, 2003;
103. Demokratik ko‘ppartiyaviylik va parlamentarizm tamoyillarini
rivojlantirish masalalari. / / 0 ‘zbekiston: fuqarolik jamiyati sari. -Т.: Sharq,
2003;
104. Конев A.B. Мир как картина, мир кактекст. // Дифференциация
и интеграция мировоззрений. Экзистенциальный и исторический
опыт. Международные чтения по теории, истории и философии
кулыуры. Вып. 20. СПб.: Эйдос, 2004;
105. Falsafa qomusiy Iug‘at (Tuzuvchi va mas’ul muharrir Q.Nazarov)
- Т.: Sharq nashriyoti-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati,
2004;
106. Бауман 3. Глобализация. Последствия для человека и
общества / Пер. с англ. — М.: Издательство «Весь Мир», 2004;
107. Экономическая теория: Учеб. для студ. высш. учеб. заведений
/ Под ред. В.Д.Камаева. — 10-е изд., перераб. и доп. - М.: Гуманит. изд.
центр ВЛАДОС, 2004;
108. Дильтей В. Собрание сочинений: В 6 т. Под ред. А.В.
Михайлова и Н.С. Плотникова. Т. 3. Построение исторического
мира в науках о духе/ Пер. с нем. под ред. В.А. Куренного. - М.: Три
квадрата, 2004;
109. Бьюкенен П. Смерть Запада / Пер. с анг. М.: СПб., 2004;
110. Huntington S. Who we are? The Challenges to America’s National
identity. N ew Delhi, 2004;
111. Mamatov N., Hojiboev A., Jo‘raev Sh. Sharq va G ‘arb falsafasi.
0 ‘quv qo'llanma. Т., TM 3,2005;
112. Узбекистонда демократии жамият куриш назарияси ва
амалиёти. Т., Haepjb, 2005;
113. Философия науки в вопросах и ответах: Учебное пособие
для аспирантов / В.П. Кохановский. — Ростов н/Д: Феникс, 2006.
Философия науки в вопросах и ответах: Учебное пособие для
аспирантов / В.П. Кохановский. — Ростов н/Д: Феникс, 2006;
114. 0 ‘zbekiston ayollari va erkaklari. 2000-2005. Statistik to 4plam.
Т., 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi, 2007;
115. Кузнецова B.H. Социология молодежи. — М.: Гардарики,
2007;
116. M illiy g ’oya: targ’ibot texnologiyalari va atamalar lug’ati.
-Toshkent:. Akademiya, 2007;
229
117. Odilqoriyev X. Т., Razzoqov D.X. Siyosatshunosiik. O liy o 4quv
yurtlari uchun darslik. -Т., O cqituvchi, 2008;
118. Ochilova B. Miiliy ma’naviy yuksalishda meros, qadriyatlar va
vorisiylik. Т., M a’naviyat, 2008;
119. Qo’ng’irov I. O ’zbekistonda siyosiy modemizasiya jarayonlari. /
Ta’Iim tizimida ijtimoiy gumanitar fanlar, 2008, №4;
120 Грицанов А., Кацу к H. Мыслители XX столетия. Жан
Бодрийяр. Минск, Книжный дом, 2008;
121. Aflotun. Qonunlar. Т., Yangi asr avlodi. 2008;
122. Tansiqboeva G.M., KurganovskayaN.I. Qonunchilikning gender
ekspertizasiga doir yo4riqnoma. Т., M ega Basim. 2008;
123. Falsafa ensiklopedik lug’at. Toshkent:. O ’zbekiston miiliy ensik-
lopediyasi, 2010;
124. Nasriddinov Ch. Inson, ong, hayot. Т., 0 4zbekiston, 2010;
125. Amonov B. Jamiyatning siyosiy modemizasiyasi va mohiyati
masalalari. // Falsafa va huquq, 2010, maxsus son;
126. Qirg‘izboyev M. Fuqarolik jamiyati: genezisi, shakllanishi va
rivojlanishi. -Т., 2010;
127. M o’minov E. Jamiyatni modemizasiya qilish konsepsiyasi. //
Jamiyat va boshqaruv, 2010, №1 г
128. Xatamov A. Hozirgi davr g ‘arb falsafasi: ma’ruzalar matni. Т.,
Yangi nashr. 2011;
129. Nazarqosimov S. Siyosiy barqarorlik. -T:. Istiqlol, 2011;
130. Shermuxamedova N. Falsafa: o4quv-uslubiy majmua. Т.,
NOShIR, 2012;
131. Xatamov A. Ekzistensializm falsafasi. Uslubiy qoMlanma. Т.,
Istiqlol. 2013;
132. Qobilov Sh. R. Iqtisodiyot nazariyasi: Darslik. - Т.: O'zbekiston
Respublikasi IIV Akademiyasi, 2013.
230
MUNDARIJA
Kirish......... ....... ......... ................................................. ............. ................ ..... 3
Ijtimoiy faisafa fani predmeti, maqsad va vazifalari......................................... 7
Jamiyat - yaxlit tizim sifatida......................................................................... 24
Jamiyat taraqqiyotining tabiiy va ijtimoiy omillari......................................... 47
Jamiyatning iqtisodiy hayoti........................................................................... 56
Jamiyatning siyosiy hayoti.............................................................................. 75
Jamiyat ma’naviy hayoti............................................................................. ....83
Fan va uning ijtimoiy taraqqiyotdagi o‘m i....................................... .............. 90
Inson, shaxs va jamiyat........................................ ..........................................98
Fuqarolik jamiyati.........................................................................................110
Ijtimoiy - tarixiy taraqqiyot..........................................................................125
Madaniyat va sivilizatsiya............................................................................. 142
Ijtimoiy bilish............................... ............ ................. ..................................174
Hozirgi zamon xalqaro munosabatlari va umumbashariy muammolar..........188
Izohli lug‘at....s................................................................................... .......... 210
Adabiyotlar ro‘yxati...................... ................. ............. .... ............................224
231
В. OCHILOVA, S. MAMATKULOV
IJTIMOIY FALSAFA
Toshkent - «NOSHIR» - 2016
M uharrir
S. O chil
Texnik muharrir
D . M am adaliyeva
M usahhih
S. Safayeva
Sahifalovchi
S. P o 4latov
Nashriyot litsenziyasi AI № 254,31. 12.2014-y.
Bosishga 2016-yil 11-oktabrda ruxsat ctildi. Bichimi 60x84 1/16.
«Times New Roman» gamiturasi. Ofset qog'ozi. Ofset usulida chop etildi.
Hajmi 14,5 b.L Adadi 500 nusxa. Buyurtma № 33.
Do'stlaringiz bilan baham: |