odam larni bir-biriga yaqinlashtirishga, bir-birini q o ‘llab-quvvatlab
hayot kechirishga zamin tu g ‘diradi. Shu m a’noda, xalqimizning
turm ush va tafakkur tarziga nazar tashlaydigan b o ‘lsak, boshqalar-
ga hech o'xsham aydigan, m ing yillar
davom ida shakllangan, na
faqat o ‘zaro muomala, balki hayotimizning uzviy bir qismi sifatida
nam oyon bo‘ladigan bir qator o ‘ziga xos xususiyatlarni ko'ram iz.” '
Shuningdek, “B ir so‘z bilan aytganda, tarixiy voqelikka mana
shunday qarash, jam uljam bo‘lib yashash tuyg‘usi biz uchun hayot
falsafasiga, yana ham aniqrog‘i, hayot qoidasiga aylanib ketgan.
Zam onaviy
tilda aytadigan boMsak, bu milliy mentalitetimizning
asosini tashkil etadigan, bizni boshqalardan ajratib turadigan shun
day bir xususiyatki, uni sezmaslik, anglam aslik, ko‘rm aslik umu-
m an m um kin emas.
G ‘arb olam ida esa odam lam ing hayot
tarzida jam oaviyliqdan
k o ‘ra individualizm, shaxsiy m anfaat tamoyillari ustunlik qilishi-
ni kuzatish mumkin. Bu ham muayyan, obyektiv ijtimoiy-tari-
xiy om illar tufayli shakllangan voqelik bo‘lib,
uni ham inkor etib
boMmaydi.
M ing afsuski, mana shunday tarixiy haqiqatni anglamaydigan
yoki anglashni istamaydigan chet eldagi ba’zi siyosatchi va arbob-
lar nafaqat siyosat yoki iqtisodiyot, balki m a’naviyat bobida ham
bizga aql o ‘rgatishga, azaliy hayot tarzimiz, ruhiy dunyom izga yot
boMgan qarashlarni majburan joriy etishga urinmoqda.”2
Shu o 'rin d a Sharq madaniyati va sivilizitsiyasini
tanqid ostiga
olinishi, unga mensimay qarash faqat hozir va faqat bizga nisba
ta n em as, balki kolonializm mafkurasi shakllanganidan buyon turli
shakllarda hamisha mavjud boMib kelganini va unga qarshi hozir-
giday m unosib javoblar ham o ‘z vaqtida mavjud boMganini eslatib
o ‘tish m aqsadga muvofiqdir. B uningyorqin misoli sifatida A.Gxosh-
ning 1916-yildan to 1921-yilga qadar H indistonning “A rya” jum a-
lida nashr etilgan qator maqolalarini keltirishim iz mumkin. Ushbu
1
Karimov l.A.
Yuksak m a’naviyat - yengilmas kuch. - Т.: M a’naviyat. 2008.
- B.7-8.
3 0 ‘sha asar. - B.10.
158
m aqolalarida u G ‘arb tanqidchilari tom onidan hind madaniyati va
sivilizatsiyasini tanqid qilinishiga qarshi jav o b g ‘oy alar ini oldin
ga surgan edi. “Yevropaning butun e ’tibori, — deydi u, — faqatgina
hozirgi vaqtini o ‘ylab yashashga, dunyoviy hayotda to ‘liq yashab
olishga — dunyoda yashashga va dunyo uchun yashashgagina qa
ratilgan. Shaxsning hayoti uning jism oniy hayotining davomi xo-
los... G ‘arb, hattoki dinning maqsad va vazifalarini ham, o ‘zining
dunyoviy utilitar ehtiyojlarini qondirishga b o ‘ysundirilishini
talab
qiladi” .'
Shuning bilan birga Aurobindo Gxosh m azkur asarida “sivili
zatsiya” tushunchasining sharqona talqinini oldinga surgan edi.
Aurobindo Gxoshning uqtirishicha, “Jam iyat har bir a ’zosi o ‘z fikr
va tajribalarida m utlaqo erkin b o ‘la oladigan, evolyutsiya kuchli
va barqaror kechishini ta’minlaydigan ijtim oiy strukturalari tashkil
topadigan ijtimoiy muhitni”2 chin m a’nodagi sivilizatsiya deb atash
mumkin. Albatta, bu yerda shakllanishi ideal hisoblangan ijtimoiy
tuzilm a nazarda tutiladi. Shu jihati bilan bu ta ’r if Forobiyning “Fo-
zil odam lar shahri” yoki N avoiyning “Lison ut-tayr”
asaridagi se-
m urg‘ ne mashaqqatlar bilan yetib borgan yettinchi vodiy haqidagi
g ‘oyalar bilan mohiyatan uyg‘un. Farq Gxosh tushunchalarining
zam onaviyligida, y a ’ni shaklida, xolos.
Ijtim o iy -iq tiso d iy globallashuv ja ra y o n la ri va y an g i m ing
y iliikda ja h o n sivilizatsiyasi. Ilmiy adabiyotda globalizatsiya ja-
rayoni haqida dastlab am erikalik olim lar fikr yuritishgan deb qa
bul qilingan. “Globalizatsiya” terminini birinchi b o ‘lib T.Livettu
o'zining 1983 yilda nashr etilgan “Garvard biznes revyu” maqo-
lasida qoMlagan bo‘Iib, unda globallashuv yirik transm illiy korpo-
ratsiyalar tomonidan ishlab chiqarilgan m ahsulotlam ing qo'shilish
fenomeni sifatida qaralgan.
G arvard biznes maktabi maslahatchisi
yapon Kenichi Omae
o ‘zining 1990 yilda nashr etilgan “Chegarasiz dunyo” asarida ush-
1
Do'stlaringiz bilan baham: 
