T oshkent axborot texnologiyalari universiteti

oniy tezlikdir
, 
Matematikada bu ifoda 
x
(
t
) ifodadan 
t
vaqt bo’yicha olingan 
hosila
deb aytiladi: 
, 
Bosib o’tilgan yo’ldan vaqt bo’yicha olingan birinchi tartibli hosila moddiy 
nuqtaning 
oniy tezligi
deb ataladi.
1
* -
belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan mavzular belgilanadi
1
** - belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan boblar belgilanadi
)
(
)
(
1
2
t
x
t
t
x
x
x
x







t
t
x
t
t
x
t
x









)
(
)
(

t
t
x
t
t
x
t
x
t
t












)
(
)
(
lim
lim
0
0

dt
ds
dt
dx
t
x
t







0
lim


---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 53 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
Ko’pinchalik moddiy nuqtaning tezligi vaqtning funktsiyasidan iborat bo’ladi, ya’ni 

= 

(
t
).
Bu tezlikni vaqt birligida o’zgarishi nuqtaning 
o’rtacha tezlanishi
deb ataladi. 
Notice that acceleration is a vector quantity with unit length divided by time squared .
Ta`rifga ko`ra tezlanish vektor kattalik bo`lib , uning birligi uzunlik birligining vaqt 
birligi kvadrati nisbatiga teng. 

---

O’QUV-USLUBIY MAJMUA FIZIKA 
––––––––––––––––––––––––––––––{ 54 }–––––––––––––––––––––––––––––– 
**Since velocity is the derivative of position with time , acceleration is also equal to the 
second derivative of position with time . 
Tezlik , yo'lning hosilasiga teng bo'lgani uchun , tezlanish yo'lning vaqt bo'yicha ikkinchi 
tartibli hosilasiga teng bo'ladi . 
, 
, 
, 
Bosib o’tilgan yo’ldan vaqt bo’yicha olingan ikkinchi tartibli hosila moddiy 
nuqtaning
 
oniy tezlanish
i
deb ataladi. 
*The position is the initial position plus the initial velocity multiplied by the time plus one-
half the acceleration multiplied by the time squared. 
Yo'l esa boshlang`ich vaziyat, boshlang`ich tezlikni vaqtga ko`paytmasi va tezlanish bilan 
vaqt kvadrati ko`paytmasining yarmini yig`indisiga teng . 
1
* -
belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan mavzular belgilanadi
1
** - belgisi bilan mustaqil ta`limga ajratiladigan boblar belgilanadi
t
a





dt
d
t
t
t
t
t
a
t
t

















)
(
)
(
lim
lim
0
0
2
2
dt
x
d
dt
dx
dt
d
dt
d
a











---