T. C. Bartin üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ TÜrk diLİ ve edebiyati anabiLİm dali yeni TÜrk edebiyati biLİm dali 2000-2010 arasi küÇÜrek öYKÜde postmodern izler yüksek lisans tezi hazirlayan tezcan kurt danişMan prof

postmodernite 
dönemi
, der ve bu dönemin sınırlarını şu şekilde çizer:
Postmodernite; 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Batı içinde Batıya dönük sorgulamaların 
başladığı, alternatif düşüncelerin üretildiği, özellikle Nietzsche’den başlayarak postmodern 
düşüncenin Frankfurt Okulu, Faucault, Derrida ve Baudrillard gibi düşünürler öncülüğünde bir 
‘izm’e dönüştürülmeden önceki geçiş evresidir (Emre, 2004, 2). 
1960’lı yıllara gelindiğinde postmodernite yerini o ana kadar var olan bütün 
düşünceleri eleştiren; ancak eleştirinin arkasından her hangi bir çözüm dile getirmeyen 
postmodernizme terk eder. David Harvey, 
Postmodernliğin Durumu
adlı eserinde 
postmodernizm kavramı için 
“Postmodernizm: modernizme bir tepki, ondan bir 

---

3 
kopuştur.”
(Harvey, 1997, 21) derken, İsmet Emre ise, 
Postmodernizm ve Edebiyat
adlı 
eserinde 
“Kavram olarak ‘post’ öneki Batı dillerinde, bir sürecin sonu anlamına 
geliyorsa da, terimleşmiş hâliyle, post-modernizm, modernin sonu, modernden sonra 
doğmuş; onun devamı, içerdiği boyutlardan birinin süreği yahut anti-modernizm 
anlamlarında kullanılmaktadır”
(Emre, 2004, 20-21) der. 
1960’lı yıllarda seyrek bir şekilde, 1970’li yıllarda ise sık kullanılmaya 
başlandığı görülen postmodernizmin, aslında daha eskilerde de değişik şekillerde 
kullanıldığı eldeki mevcut eserlerden anlaşılmaktadır. Bu terim ilk kez 1934’te 
Frederico de Oniz’in 
Antologia de la poesiaespanola e hispanoamericana (İspanyol ve 
Amerikan Şiiri Antolojisi)
adlı kitabında kullanılır. Oniz, bu eserinde 
yeni İspanyol ve 
İspano-Amerikan 
şiirinin 
dönemlerini 
modernismo, 
postmodernismo 
ve 
ultramodernismo
diye bölümlere ayırarak kullanmıştır. Terime felsefi yönden 
bakıldığında temelde modernizmin bütün değerler manzumesine karşı bir hareket 
olduğu görülür (Emre, 2004, 23-24).
“Postmodernizm sözcüğünün modernist düşünceye karşı çıkış anlamında ve 
sanat ile yazın bağlamında ilk kullanan, Arap kökenli Amerikalı bilim adamı Ihab 
Hassan’dır”
(Doltaş, 2003, 194-195). Postmodernizmin yaygın bir kavram hâline 
gelmesi ve bugünkü anlamda tartışılmaya bağlamasında Lyotard’ın 
Postmodern Durum
adlı kitabının neşredilmesi önem arz etmektedir (Güzel, 2009, 4). 
Postmodernizme bir sanatçı gözüyle bakıldığında kavramsal olarak karmaşık ve 
içinden çıkılmaz bir hareket olduğu görülür. Octavia Paz’a göre ise postmodernizm, 
modernin daha modern bir görünümünden başka bir şey değildir (Emre, 2004, 26). 
Paz’ın yaptığı bu tanım akıllara başka soruları da getirmektedir. Madem 
postmodernizm, modernin/ modern olanın bir sonraki safhasıysa, modernizmle 
postmodernizm arasında bağlantı kuran/ geçişi sağlayan felsefi düşünce/ ler ve olgu/ lar 
nelerdir? Emre, bu konuyu 
Postmodernizm ve Edebiyat
adlı eserinde postmodernite, 
postmodernizm, post-modernite ve post-modernizm başlıkları altında tahlil etmiştir 
(Emre, 2006, 30-37).
1
1
EMRE’ye göre; Postmodernite; postmodernizmin tamamıyla ortaya çıkıp yalnız başına bir düşünce 
sistemine dönüşmemiş haline yani modern aşamaya dikkat çekmek için kullanılan bir terim olup 
‘postmodern’ kelimesinin sonuna eklenen ‘-ite’ ekinin ise ‘-izm’den önceki evre; postmodenizm, 
modernitenin pratiklerinin modern teorinin düşlediği bir zeminden çıkarak kendine yabancılaştığı, 
kendini dönüştürüp yeni bir dönemin başlangıcı; post-modernite, modernitenin bir devamı, tıpkı 
başlangıcından beri onun şemsiyesi altında bulunup, sadece fraksiyoner farklılıklar gösteren bir 
uzantısı olarak gören anlayışlar tarafından, onu olumsuzlamak, gücünü zayıflatmak için kullanılan bir 
tabir olduğu ve ‘post’ ön eki ile ‘modernite’ kelimesinin arasına konulan ‘-’ işaretinin modernistlerin 
postmodernizmi kendine özgü bir düşünce sistemi olarak görmemelerinden konulduğu; 

---

4 
1980‘li yıllarda bilinse de bilinmese de insanların hayatına giren ve onu her 
yönden kuşatan bu kavram, takvimler özellikle 1990’lı yılları gösterdiğinde televizyon, 
gazete, dergi vs. bütün medya organlarında dillenmiş ve yapılan savaşlar, darbeler ve 
şiddet olayları postmodernizmin şemsiyesi altına sokulmaya çalışılmıştır. Bu konuda 
araştırmalarıyla tanınan Gencay Şaylan’ın tabii ki diyecekleri vardır (Güzel, 2009, 4): 
Konunun popülerliğinin sürmekte olduğunun göstergelerinden biri terimin yerli ya da yersiz, 
giderek daha sık kullanılmakta olmasıdır. Örneğin Türkiye'de Ordunun siyasete dolaylı 
müdahalesi olarak değerlendirilebilen ve Başbakan Necmettin Erbakan'ın başında olduğu 
Refah Partisi-Doğru Yol Partisi koalisyon hükümetinin istifasına yol açan ‘28 Şubat’ girişimi 
çok yaygın bir biçimde postmodern darbe olarak nitelenmiştir (Şaylan, 2002, 2). 
Şaylan’ın bu ifadelerine katılmamak elde değildir. Zira Türkiye’de cereyan eden 
bazı siyasi, ekonomik ve toplumsal olaylarda da daimen postmodernizm teriminin 
kullanıldığına ve bunda ısrar edildiğine şahit olunur. Bunun sebebi, modernizm ile 
postmodernizmin Batılı ülkelerde sindirilerek, Türkiye’de ise Batı’dakinden daha yavaş 
bir şekilde yani sindirilmeden yayılmasıdır. Zira hem modernizm hem de 
postmodernizm, doğdukları Batı ülkelerini değil, özellikle Doğu ülkelerini ve İslam 
coğrafyasını (Emre, 2008, 621) sekiz şiddetinde bir deprem gibi etkilemişlerdir.
Postmodernizm hakkında yapılan bu açıklamalardan sonra bu konuda 
araştırmalarıyla bilinen Dilek Doltaş