T. C. Bartin üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ TÜrk diLİ ve edebiyati anabiLİm dali yeni TÜrk edebiyati biLİm dali 2000-2010 arasi küÇÜrek öYKÜde postmodern izler yüksek lisans tezi hazirlayan tezcan kurt danişMan prof

3.3. Mekân Kurgusu 
Modernizm için mekân, bakılanın görüldüğü ve görülene inanılmasını sağlayan 
en önemli unsurlardan bir tanesidir. Bunun içindir ki modernistler, gözle görülen ve 
dolayısıyla da algılanan dış dünyayı derinlemesine işlemişlerdir. Bu işleme eylemi/ ya 
da olgusu, modernistlerce mekânın sınırlarını istedikleri gibi çizmeleri sonucunu 
doğurmuştur. Yani, bir kişinin sahip olduğu taşınmazlar tapu dairesinde nasıl kayıt 
altındaysa ve burası için başka kişiler hak talep edemiyorsa, modern metinler için de 
durum aynıdır. Netice itibariyle ise modernizmdeki 
“mekânın neredeyse matematiksel 
kesinlikle devlet ve insanlar tarafından paylaşılıp kendi başına hiçbir somutluğun 
bırakılmamış olması bireye mekân içinde hiçbir özgürlük alanı bırak”
madığı görülür 
(Emre, 2006, 182)
. 
Özgür yaşama isteğiyle diğer canlılardan ayrılan insan için artık, içinde 
yaşanılan değil, kafesteki kuş misali yaşanılmaya çalışılan bir yer haline gelir mekân. 
Postmodernistler tam da bu noktada isyan bayrağını çekerler. Onlar modernistlerin 
sınırlarını keskin çizgilerle çizdikleri mekânları parçalayarak silik bir duruma sokarlar 
(Güzel, 2009, 50). İsmet Emre’nin ifadesiyle 
“Postmodern metinlerde mekân yer 
değiştirir, renkten renge girer, biçim değiştirir, akışkan, şeffaf, ele avuca sığmaz bir 
görüntü olarak belirir.” 
(Emre, 2006, 183) ve neticede göreceli bir kavram haline gelir.
Yukarıda da ifade dildiği gibi evrende mekânlar hareket halindedir. Dünyada yer 
çekiminden dolayı mekân birliği vardır; ancak, postmodern metinlerde mekân 
birlikteliği yoktur; evler, parklar taşınır, şehirler yer değiştirir. Yani mekân dağılır.

---

74 
Artık heryerdebulunabilirlik yani heterotopya haline gelen mekân, modernizmdekinin 
aksine her hangi bir zaman ve mekândan bağımsız durumdadır ki bu yolla 
“öznenin 
bakışı, bakılan yerden bağımsızlaşmış ve özne-merkezcilik ortadan kalk(
ar
)”
(Özkiraz, 
2007, 125)
.
Mutlak bir imitasyon üzerine kurulduğu için postmodernizmde gerçek 
mekânlarla onların taklidi olan mekânlar birbiriyle karıştırılır. Örneğin bir arkadaşla 
yemeğe gidildiğinde masanın üzerinde duran çiçeğin gerçek mi yapay mı olduğu 
hususunda muallâkta kalınabilir; ancak, söz konusu çiçek incelediğinde gerçek bir çiçek 
gibi iyi taklit edilmiş yapay bir çiçek olduğu anlaşılır. “Böyle bir durumda da okur, 
neyin gerçek, neyin kurmaca olduğunu devamlı sorgulama içine girer. Esasen buradaki 
gaye bellidir: Okurun anlatıyı yeniden yazmasını sağlamak. Durum böyle olunca da 
hem zaman hem de mekân mefhumu karmakarışık, fulu şekle bürünür. Bu safhadan 
sonra anlatıyı okuyan için olayların nerede cereyan ettiğinin bir önemi kalmaz. Böylece 
anlatının ipi okurun eline geçtiği için, artık okur anlatıyı istediği mekânda kurgulama 
yoluna gider” (Koçakoğlu, 2012, 136). 
Modern dünyada, tıpkı resim ve edebiyatta kullanılan mekân betimlemelerinde 
olduğu gibi mekâna özgü her türlü görsellik ayrıntılı bir şekilde verildiği için 
postmodern sürecin anti-mekân kurgusundan dolayı bu mekânlar; 
a)
İnsan psikolojisinden dolayı flu, 
b)
Hareketli, 
c)
Postmodernizmin evren kurgusu hareketli bir zemine dayandığı için yapay 
şekilde ortaya çıkar. 
Postmodern metin içinde mekânla muhatap olan insanlar şizoid olarak 
düşünüldükleri için dış dünyayı olduğu gibi görmezler. Zihinleri dağınık olduğu için 
mekân da onlara dağınık görünür. Dikkatsizlikten dolayı, kendi içlerine yöneldikleri ve 
kendileriyle diyaloğa geçtikleri yani zihin kurguları kaotik olduğu için dış dünyayı ister 
istemez unutmuşlardır. “Bu yönüyle varoluşsallığın anlatıldığı yerler küçürek öykünün 
ana matrisini oluşturur. Küçürek öyküde genel olarak yazar, mekânın içtenlik değeri 
taşıyan algısal tarafını kapalı ve dar mekânları seçerek işler. Mekânın kapalı ve dar 
olması aslına bakılırsa insanın içinde bulunduğu ruhi durumu anlatmak için özellikle 
seçilmiş yerlerdir. Kişi, bu mekân/lar sayesinde kendiliğini ispat etmeye, şimdi ve 
burada’lığını göstermeye çalışır” (Korkmaz ve Deveci, 2011, 45-46). 

---

75