T. C. Bartin üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ TÜrk diLİ ve edebiyati anabiLİm dali yeni TÜrk edebiyati biLİm dali 2000-2010 arasi küÇÜrek öYKÜde postmodern izler yüksek lisans tezi hazirlayan tezcan kurt danişMan prof

(
www.ayracdergisi.com)
.
Deleuze ve Guattari’nin dil üzerine düşünceleri postmodernizm açısından önem 
arza etmektedir. Şöyleki Deleuze ve Guattari, dil üzerine düşüncelerini major ve minör 
edebiyat üzerinden yola çıkarak aşağıdaki gibi ortaya koyarlar:
Dil temelde yersiz yurtsuzdur, kolektiftir, kabileye aittir ve tek bir bedenden veya konuşucudan 
kopuktur. Yurtsuzlaştırma göstergeyi tek bir kökenden özgürleştirerek konuşmamızı mümkün 
kılar; böylece, iletişimde bulunabilir ve kollektif bir toplulukta konuşucu olabiliriz. Dilin 
kökeninde bir öznenin var olduğunu varsaydığımızda ise yeniden yerli-yurtlulaşma gerçekleşir. 
Kafka’nın karakterleri konuştuğunda kimin konuştuğunu anlayamazsınız. Bunu söyleyen yazar 
mıdır, yoksa zaten metnin içinde pek ‘kişi’leşemeyen karakter midir, kestirmek mümkün 
değildir. Maskenin arkasındaki konuşucuyu üreten maskedir ama kişi de ancak maskeler veya 
kişilikler olduğu için konuşabilir. Deleuze için üslup, sesi veya içeriği süsleyen bir şey değildir. 
Ses, anlam veya bir metnin söylediği şey üslubuyla bir bütündür. Burada yapılan Deleuze’un 
kavramı yersiz-yurtsuzlaşmadır. En önemli özellik olarak bir edebiyatı minör yapan, çok 
sayıda konuşturucuyu bir araya getirmesi değil; bunu yapan bizatihi bir araya getirmenin 
üslubudur (www.edebiyathaber.net). 
Yukarıda da görüleceği üzere dilin yersiz-yurtsuz olması postmodern yazarların 
dil anlayışlarının özüdür. Yani “Majör edebiyat bir dili, dolayısıyla bir kimliği ifade 
etmeyi amaçlar. Kendinden önce var olan geleneği korumak, devamlı geliştirmek için 
onu tekrar eder. Bu edebiyat metinlerinde bir kurgu vardır. Kurgu gereği vuku bulan 
hadiseler metindeki kahramanın çevresinde döner. Metinde mekanlar ve harici dünya, 
söz konusu karakterlerin yaşadığı olayları ifade etmede yardımcı öğeler olarak 
kendilerine yer bulurlar. Minör edebiyat ise yaşanmışı ifade etmek için değil, zamansız 
bir gücü, dilin kimliği ve tutarlılığı yıkma gücünü ifade etmek için tekrarlar. Bir diğer 
ifadeyle geçmişte olanla şimdi olanı 
an
itibariyle yineler. Minör edebiyatta yinelenen 
sesler, zaten bu edebiyatın sesleri olmadığı için bunlarda bir aidiyet hissi de bulunmaz. 
Netice itibariyle minör edebiyat azınlıkları kapsadığı için bir azınlık edebiyatı değil, bir 
dilde yersiz-yurtsuzlaşma yaptığı için minör edebiyattır” (www.edebiyathaber.net). Bu 
yönüyle düşünüldüğünde asıl itibariyle postmodernizm, majör ve minör edebiyatın 
ayrım noktasında, ancak minör edebiyat tarafındadır.
Majör ve minör edebiyat için çok önemli olan dilden kasıt, yazarın eseri nasıl bir 
üslupla meydana getirdiğidir. Zira dil,
 
majör edebiyat yani büyük edebiyatta yazar, 
küçük bir konuyu olay, mekân, zaman, kişiler bağlamında büyütüp oldukça hacimli bir 
edebi ürün ortaya koyarken; minör yani küçük edebiyatta ise majör yazarın tam tersine 
mekân, zaman ve kişilerin sayısal bağlamda çok olduğu büyük bir olayı, dilin yine 
metafor özelliğinden yararlanarak ortaya koyar. Ortaya çıkan edebi ürün, bütün 
özelliklerinin kısıtlanmış olması hasebiyle boyut olarak küçük olmasına rağmen, 

---

8 
anlamsal bağlamda oldukça geniştir. Örneğin 
“… büyük edebiyatlarda bireysel 
sorun (ailevi, evliliğe ilişkin vb.) daha az bireysel olmayan başka sorunlarla birleşme 
eğilimindedir, toplumsal ortam, çevre ve arka-plan olarak kullanılır
(ken)”
;
minör yani 
küçük edebiyatta, 
Bireysel sorun, içinde bambaşka bir öykü hareket ettiği oranda zorunlu, vazgeçilmez ve 
mikroskop altında büyütülmüş hale gelir. Aile üçgeni, bu anlamda, bu üçgenin değerlerini 
belirleyen ticari, ekonomik, bürokratik, hukuksal başka üçgenlerle de bağlantılıdır. Diğer bir 
ifadeyle büyük edebiyatlarda olup biten ve bir binanın varlığı için zorunlu sayılamayacak olan 
bodrum katını oluşturan şey, küçük edebiyatlarda ancak bir aydınlık içinde gerçekleşir. Büyük 
edebiyatlarda ancak bir anlık konuşmaya neden olan şey, küçük edebiyatlarda herkesin ölüm 
kalımıyla ilgili bir karar niteliği taşır (Deleuze ve Guattari, 2008, 26).
Teknik bağlamda küçük ama anlamsal bağlamda geniş yani yoğun kelimelerden 
oluşması nedeniyle küçürek öykü de minör edebiyatın bir ürünü olarak değerlendirilir.
Görüldüğü gibi üzere postmodernizm, tanımı ve özellikleri bile hâlihazırda tam 
manasıyla yapılamamış bir kavramdır. Dolayısıyla postmodernizm, ister modernden, 
moderniteden, modernizmden gelsin veya bunların bir devamı olsun isterse de 
modernizmi eleştiren ve ondan beslenip ortaya çıkan kendi başına felsefi bir düşünce 
sistemi olsun, önemli olan şu an itibariyle onun insanlığı her yönüyle etkisi altına alıp 
almadığı, aldıysa bunun seviyesinin ne kadar olduğudur.