T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ ÇAĞDAŞ TÜrk lehçeleri ve edebiyatlari anabiLİm dali irak türkmen tüRKÇESİnde kalip sözler noor ghazi elaiS

2.1.3. Yeminler

Irak Türkmen folklorunun en eski türlerinden olan yeminler, eski zamanlarda kutsal varlıklarla, sonralar ise yakın akraba ve değerli varlıklarla alâkalı olarak ortaya çıkmışlardır (Paşayev 1998: 54).
Irak Türkmen ağızlarında yemind “yemin” kelimesi and’a göre daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Kerkük ağzında deyimleşmiş şekilde de karşımıza çıkmaktadır yemind iç-, yemind ver- kalıpları vardır. Bu gelenek Eski Türklerden gelmektedir. Eski Türklerde, barış olması için yapılan sözleşme törenlerinde, tarafların bir kap içine kanlarını akıtıp ona süt veya şarap karıştırıp içmeleri geleneğinden gelmektedir. Yeminlerin Irak Türkmen kültüründeki yeri, bununla sınırlı olmayıp bu söz kalıpları diğer bütün dil ve edebiyat ürünleri gibi kültürün, ahlâkın ve gelenek-göreneklerin derin ve silinmez izlerini taşımaktadır (Saatçi 2020: 252).
Önder Saatçi, Irak Türkmenleri İçin adlı eserinde şöyle der:
“Yazı dilinden ziyade konuşma diline mahsus olan yemin etme, günlük hayattaki konuşmalarda sıklıkla başvurulan bir konuşma alışkanlığıdır. Yeminden amaç ya karşındakini söylenene inandırmak veya söze samimiyet katmaktır. Yeminler daha çok, iddialı konuşmalara eşlik eden söz kalıplarıdır.” (2020: 253).
Prof. Azat Nebiyev ise yeminlerle ilgili şunları dile getirmiştir:
“Dilimizde bugüne kadar yaşayan andların hepsi belli bir tarihe, etimolojik köke sahiptir. Onlarda milletimizin tarihinin belli bir aşamasındaki hayatı, ahlak ve tefekkür tarzı saklıdır. Yüzyıllar boyunca ışık saçan bu hazinenin her birinde bir asır, bir karinenin sırları gizlidir” (Paşayev 1998: 53).

2.1.3.1. Allah/Kur’an/Peygamber Üzerine Edilen Yeminler

Türk topluluklarında olduğu gibi Irak Türkmenlerinin arasında da Allah, Kur’an-ı Kerim ve peygamber üzerine yemin/ and etme geleneği çok yaygındır.

1. 
   Allah haqqiçin (ITFHİ: 528)
   
2. 
   Allah'a and olsın, vallah billâh, vallah vebillah ve tallah, vallahi billahi (ITFHİ: 528)
   
3. 
   Allah birdi şeriki yoxtı (ITFHİ: 528)
   
4. 
   Allah'ın binbir adına and olsın (ITFHİ: 528)
   
5. 
   Allah'ın adına qessem³³ olsın (ITFHİ: 528)
   
6. 
   Allah'ın birliğine and olsın (ITFHİ: 528)
   
7. 
   Allah'ın zulcelaletine and olsın (ITFHİ: 529)
   
8. 
   Allah vekil peyğamber kefil/ Allah vekiliv Muhammet kefiliv olsın (ITFHİ: 529)
   
9. 
   Vallah va Billâh (ITFHİ: 529)
   
10. 
    Peğmeber (peyğember) (ITFHİ: 529)
    
11. 
    Peğmeber haqqiçin (ITFHİ: 529)
    
12. 
    Peğmeber vursın meni (ITFHİ: 529)
    
13. 
    Peğember nuriçin (ITFHİ: 529)
    
14. 
    Quran (Kuran) (ITFHİ: 529)
    
15. 
    Qurana el basaram (ITFHİ: 529)
    
16. 
    Quran öldürsin meni (ITFHİ: 529)
    
17. 
    Quran haqqiçin (ITFHİ: 529)
    
18. 
    Quran vursın başıma (ITFHİ: 529)
    
19. 
    Yeri 'asmanı yaradan Allah haqqiçin (ITFHİ: 529)
    

2.1.3.2. On İki İmam ve Yatırlar Üzerine Edilen Yeminler

Irak Türkmenleri arasında bu tip yeminler Şii mezhebine mensup olanlar arasında daha fazla görülmektedir. Ancak iletişimde, Sünni veya Şii mezhep üyeleri arasında bu yeminlerin duygu değeri değişmez (Saatçi 2020: 253). Ayrıca Irak Türkmenleri arasında bu imamların ruhuna, mezarına ve eşyalarına yemin etmek çok yaygındır:

1. 
   İmam 'Eli (Ali) (ITFHİ: 529)
   
2. 
   İmam 'Eli haqqiçin (ITFHİ: 529)
   
3. 
   İmam 'Eli'nin qilincine (ITFHİ: 529)
   
4. 
   İmam 'Eli türbesine (ITFHİ: 529)
   
5. 
   İmam 'Abbas haqqiçin (ITFHİ: 529)
   
6. 
   İmam 'Abbas türbesine (ITFHİ: 529)
   
7.