T. Bushuy, F. Ruzikulov qiyosiy tipologiyaning dolzarb muammolari ma’ruzalar matni

To‘rtinchi guruhga bog‘lovchi so‘zlar, predloglar, bog‘lovchilar, yuklamalar, artikllar kiradi. 

So‘z guruhlari o‘rtasidagi  munosabat  har bir tilning vokabulyar strukturasini aniqlab, ularning farqli 

belgilarini  tashkil  qiladi.  Mustaqil  to‘liq  va  to‘liq  bo‘lmagan  ma’noga  ega  so‘zlarning  ishlatilish  doirasi 

aniqlanganda,  ko‘rib  chiqilayotgan  leksik  sistemalarning  umumiy  va  farqli  tomonlari  yuzaga  chiqadi. 

Shunday  qilib,  kishi  nomlarining  ishlatilish  doirasi  boshqa  guruhdagi  so‘zlarga  nisbartan  juda  kichik  foizni 

tashkil etishi ma’lum bo‘ldi (ingliz tili  – 5,2%, rus tili – 3,4%). Kishi nomlarining kam ishlatilishi ularning 

leksik  jihatdan  “to‘liq  bo‘lmaganligi”  bilan  izohlanadi.  Kishi  nomlarining  ma’no  anglatish  imkoniyati  katta 

emas, chunki ular umumiy tushuncha ifodalamaydilar.  

Deyktik so‘zlar nisbatan ko‘proq islatilatiladi (ingliz tili – 14,2%, rus tili – 15,8%), chunki o‘rindosh 

so‘zlar  kishi  nomlaridan  farqli  o‘laroq,  nutqda  individual  ma’no  kasb  etadi.  Masalan,  kishilik  olmoshlari 

ma’lum shaxs nomi bilan, здесь, там ravishlari aniq bir joy bilan, сейчас, потом esa ish-harakatning amalga 

oshish payti bilan bog‘liqdir.  

So‘zlarning nutqda ishlatilish darajasining oshib borishiga ko‘ra keyingi navbatda bog‘lovchi so‘zlar 

turadi.  Ular  ingliz  tilida  36,5%  ni,  rys  tilida  esa  26,4%  ni  tashkil  etadi..  Kuzatishlar  natijasi  bog‘lovchi 

so‘zlarning ishlatilish darajasi ingliz tilida rus tiliga nisbatan 10% ko‘p ekanligini ko‘rsatdi. 

Tub so‘zlar nutqda ko‘p qo‘llanilishi bilan ajralib turadi (ingliz tili – 44,1%, rus tili – 54,4%). 

Mustaqil  to‘liq  va  to‘liq  bo‘lmagan  ma’noga  ega  so‘zlar  tahlil  qilinayotgan  tillarda  ko‘p  ishlatilishi, 

xabar  berish  xususiyatiga  hamda  mustaqil  leksik  ma’noga  ega  ekanliklari  bilan  izohlanadi.  Ingliz  tilida  tub 

so‘zlarning ishlatilish darajasi rus tiliga nisbatan 10% kam (taqqoslaymiz: bog‘lovchi so‘zlar 10% ga ko‘p). 

Tub va yasma so‘zlarning nutqda son jihatdan ishlatilish xususiyati taqqoslanayotgan har bir tildan olingan 33 

ta matnni tahlil qilish natijasida aniqlandi. Har bir tilda 300 ta so‘zdan iborat matnlar tanlandi. Tahlil natijalari 

jadvalda keltirilgan.