T azimov, U. E. Raxmatov organik olamning rivojlanishi va antropologiya (ii-qism)

Keyinchalik avstralopiteklar ikki tarmoqqa ajralgan. Afrika avstralopiteklari va bahaybat gavdali avstralopiteklar.

1) Afrika avstralopiteklari va ular unchalik yirik bo'lmagan, ular har xil ovqatlar bilan ovqatlanganlar. Ular Afrikaning hamma qismida tarqalgan. Ularning ba'zilari Janubiy afrikani tog'li o'rmonlarida va cho'llarida, dashtlarida hozirgi odamlar paydo bo'lguncha yashaganlar.

1) Ikkinchi tarmoq bahaybat gavdali avstralopiteklar bo'lib, ular o'simliklar bilan oziqlanadi, jag’ tishlari yirik bo’lgan va dag'al o'simliklarni chaynashga muvofiqlashgan. Ular butun Afrika qit'asi bo'ylab tarqalgan, 1mln.yil oldin uchragan. Undan avval Afrika avstralopiteklaridan yoki uning dastlabki formalaridan odam avlodi ajralgan.

XX asrning 60-yillarida ko'p paleontologlar avstralopiteklarni 1 mln.yil ilgari yashagan degan tahminni ilgari surishgan. Shunday yosh pitekantrop va sinantroplarga ham hos bo'lib, ular eng qadimgi odamlar sanaladi. Binobarin avstralopiteklar eng qadimgi odamlar bilan yashaganligii sababli ularning ajdodi bo'lishi mumkin emas degan fikr keng tarqalgan edi. Ular evolyusiyaning boshi berk ko’chasi degan fikr tarqalgan edi. Keyin Sharqiy Afrikada 30 - 40yillarda ekspeditsiya tashkil etgan paleontolog Lusis Likining tadqiqoti bu fikrning asossiz ekanligini ko'rsatdi. 1959 - yil L. Liki Oldovay darasi, ya'ni tog' oralig'ida avstralopiteklarga o'xshash maymunlarni suyak qoldiqlarini topdi va uni zinjantrop ya’ni sharqiy Afrikaning arabcha nomi bilan atagan. U 1,75 mln. yoshli yer qatlamlaridan topilgan. 1960 - yil L. Liki undan ham pastki qatlamdan (2 mln.yoshli) maymunlarning suyak qoldiqlarini topib unga prezinjantrop, ya’ni zinjantropdan oldingi deb nom berdi. U zinjantropga nisbatan ancha taraqqiy etmagan maymun edi. Prezinjantrop suyaklari atrofidan uning tosh qurollari ham topilgan. Shuning uchun unga uquvli odam Xomo habilis deb nom berdi.

Xabashistonda Omo daryosini vodiysida L. Liki va uning o'g'li Richard Liki 1967-1971 yillarda 4 mln. yil qadimgi, 1976 - yil Keniyada Amerika ekspe- ditsiyachilar tomonidan avstralopitekning pastki jag'ini 5,5 mln.yer qatlamidan topishdi. 1973-1976 yillar Xabashistonda 3,1 mln. yil oldin yashagan qadimgi yer qatlamidan avstralopitek oilasining to'liq skeleti topildi.

Bu va shunga o'xshash avstralopiteklarning qadimgi vakillari uchlamchi davrini oxirida ya'ni bundan 5 mln. yil ilgari yashaganligidan guvohlik beradi. Ular uquvli odam ajdodi bo'lishi mumkin.

Dastlabki tosh qurollar uquvli odamga tegishli bo'lib, u bundan taxminan 3 mln. yil muqaddam yashagan prezinjantropga tegishli. U tabiatdagi tayyor tosh, shoxlardan qurol sifatida foydalanishni bilganlar. Zinjantrop Homo habilisni o'ljasi sanalgan. Uquvli odam avstralopiteklardan kam farqlangan. Miyya hajmi 650-680

-5 -5